Friday, December 31, 2021

🔴 लेट्स लर्न इंग्लिश

          🔴 लेट्स लर्न इंग्लिश

        इंग्रजी ही आपली ज्ञानभाषा आहे. ती जगाची भाषा आहे. ती वाघिणीचे दूध आहे असेही म्हटले जाते. इंग्रजी बोलणे , वाचणे व आकलन होणे ही काळाची गरज आहे. सध्या जिल्हा परिषदच्या काही शाळांमध्ये सेमी इंग्लिश माध्यम आहे. पहिलीपासून इंग्रजी विषय आहे. तसेच शासकीय टॅग मिटिंगच्या माध्यमातून शिक्षकांचे इंग्रजी संभाषण विषयक विविध उपक्रम राबवले जात आहेत. त्याचाही फायदा शिक्षकांना आणि पर्यायाने विद्यार्थ्यांना होऊ लागला आहे. 

          आम्ही लहान असताना आम्हाला पाचवीपासून इंग्रजी विषय अभ्यासक्रमामध्ये आला. त्यावेळी पाचवी म्हणजे आमची इंग्रजीची पहिली इयत्ता होती. तरीही आम्ही बारावीमध्ये सर्व विषय इंग्रजीमध्ये असूनही ते लिलया पेलले. चांगली टक्केवारी मिळवली. इंग्रजी प्रश्नांची उत्तरे इंग्रजीत व्यवस्थित लिहिली. 

          फक्त ऐकणे , वाचणे , लिहिणे या क्षमतांमध्ये बाजी मारली. पण इंग्रजी भाषण , संभाषण यात तितकी बाजी मारता आली नाही. इंग्रजी ऐकलेले समजत होते , पण बोलण्याची वेळ आली कि भीती समोर येत राहिली. पोटात मोठा गोळा येत गेला. 

          इंग्रजीत बोलायचे तर मराठी सारखे जलद गतीने जमेनासे झाले. घरी मालवणीत बोलत होतो. मराठीही शुद्ध बोलताना अडखळायला होई. मग इंग्रजी बोलणे तर त्याही पुढची गोष्ट होती. माझी मोठी बहिण कणकवली कॉलेजमध्ये जात होती. तिचे इंग्रजीवर प्रभुत्व होते. तिच्यासोबत बोलायला गेलो तरीही भीतीच वाटे. आमच्या सलूनात येणारी बरीचशी गिऱ्हाईके उच्चशिक्षित असत. ती आम्हांला इंग्रजी बोलण्याचा आग्रह धरत. तरीही आमच्यात आत्मविश्वास वाढला नाही. व्याकरण चुकेल अशी भीती नेहमीच वाटत आली आहे. चुकून मराठी शब्द येईल आणि हसे होईल ही भीतीसुद्धा दडलेली होतीच.  इंग्रजीत बोलायचे तर मराठीत विचार करावा लागे. त्या मराठीतील विचारांचे इंग्रजीत भाषांतर करुन बोलल्यामुळे चुका जास्त होत. जेवढ्या चुका होत , तेवढा आत्मविश्वास कमी होत जाई. 

          आता आत्मविश्वास वाढला आहे. कारण आता आपल्याला इंग्रजीचे अनेक शब्द सतत समोर येत आहेत. विविध प्रसार माध्यमे , पुस्तके , यु ट्युब याद्वारे आपल्याला ऐकण्याची अनेक साधने उपलब्ध झाली आहेत. फक्त आपल्याला त्यांचा समर्पक उपयोग करता यायला हवा. अनेक इंग्लिश स्पिकिंग कोर्स ऑनलाईन स्वरुपात मिळू शकतात , त्यांनीही आपली इंग्रजी बोलण्याची क्षमता अधिक विकसित होऊ शकते. इंग्रजी बोलण्यासाठी आपला सराव कमी पडतो , म्हणूनच आपण संभाषणात कमी पडतो. त्यात रस घेतला तर ते संभाषण सोपे होऊन जाईल आणि तो आपल्या सवयीचा भाग होऊन जाईल. जे आपण सतत करतो , ते आपल्या अंगवळणी पडते. इंग्रजी सतत ऐकायला हवे , वाचायला हवे , मोठयाने बोलायला हवे आणि दुसऱ्यांना प्रत्यक्ष प्रतिसाद द्यायला हवा. हे सतत घडेल तेव्हाच तुमची भीती आपसूकच कमी कमी होत जाईल. इंग्रजी शब्दांची संपत्ती वाढवायला हवी. त्यासाठी इंग्रजी पाठ्यपुस्तके वाचायला हवी. बालभारतीच्या संकेतस्थळावर सर्व पुस्तके ऑनलाईन उपलब्ध आहेत. ती पुस्तके डाऊनलोड करुन वाचल्यास खूपच चांगले. आपल्याला आपल्या मनात इंग्रजीत थॉट आला पाहिजे. तो विचार म्हणजेच थॉट इंग्रजीत येऊ लागला कि तुमचे इंग्रजी बोलणे आलेच म्हणून समजा. 

          आता जाल तिथे तुमचे इंग्रजीमुळे अडत असेल तर तुम्हाला इंग्रजी भाषेत पारंगत झालेच पाहिजे. काही शिक्षक वर्गात शिकवताना संपूर्णपणे इंग्रजीत शिकवतात , त्यांनी सांगितलेला सर्वच आशय मुलांना समजतही नसेल , पण त्यांचा इंग्रजी ऐकण्याचा कान तयार होत आहे ही चांगली गोष्ट आहे. 

          आपली मातृभाषा मराठी आहे. ती बोलतानाही आपले कधीकधी बारा वाजतात. म्हणजे बोलताना जो शब्द आठवायला पाहिजे तो ऐनवेळी आठवत नाही. अर्थात मराठीची जर अशी अवस्था असेल तर इंग्रजीला थोडा वेळ लागणार. किंवा थोडा अधिक जाणीवपूर्वक वेळ द्यावाच लागणार. नवीन वर्षात हा संकल्प सर्वांनी नक्कीच करायला हरकत नाही. दररोज पंधरा मिनिटे इंग्रजी बातम्या ऐका , पाहा. मित्रांसोबत सोपी इंग्रजी बोला. मराठी लिहिता तसे इंग्रजीही लिहिण्याचा प्रयत्न करा. आपल्या मुलांबरोबर , विद्यार्थ्यांबरोबर साधी इंग्रजी बोलत राहा. जमेल , पळेल, धावेल तुमची इंग्रजी तुमच्या मुखातून. लेट्स लर्न इंग्लिश.हॅपी न्यू इयर टू थावजंड ट्वेन्टी टू.

 ©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



🔴 दाने दाने पर

           🔴 दाने दाने पर

            कालचीच गंमत गोष्ट आहे. तशा अनेक गंमत गोष्टी आपल्या आयुष्यात घडतात. पण त्या आवश्यकही असतात. कारण काहीवेळा त्यामधूनही आपल्याला धडे मिळत असतात. आपलीच गंमत सांगायला आपल्याला जमली पाहिजे. गंमत एकदा झाली म्हणजे ती पुन्हा होणार नाही हेही सांगता येत नाही. कधी कधी गंमत घडण्याचीही आपण वाट बघत असतो. ती घडली की मज्जा येते. ती मज्जा अनुभवता आली पाहिजे म्हणजे झाले.

          आम्ही मुंबईवरुन गावी आलो. दुपारी बारानंतर आल्यामुळे माझ्या वहिनीने तिच्याकडे जेवायला बोलावले. भाऊ आमच्यासोबतच होता. सहावीत शिकत असलेली माझी मुलगी तनिष्का क्लासला व तिथून शाळेत गेली होती. तिची शाळा  अडीच वाजता सुटणार होती. तोपर्यंत आम्ही सगळे जेवलो. तिला आणायला मी शाळेत जायला निघालो. माझ्याबरोबर पत्नी आणि छोटी मुलगी उर्मीही यायला निघाली. वहिनीने तनिष्कासाठी जेवणाचा डबा भरुन दिला होता. 

          सकाळी लवकर उठून प्रवासाला सुरुवात केली. रेल्वेत झोप मिळालीच नव्हती. त्यामुळे मुलीला शाळेतून घेऊन आल्यानंतर भरपूर झोपावे असे ठरवले होते. 

          वहिनीने मुलीसाठी दिलेला जेवणाचा डबा मी माझ्या पलेजर गाडीच्या पुढच्या पाय ठेवण्याच्या जागेवर ठेवला. शाळा जवळच होती. रुमसुद्धा जवळच होता. वाटले डबा कशाला डिकीत ठेवायचा ? म्हणून तिथेच ठेवला. शाळेच्या मागच्या बाजूच्या रस्त्यापाशी आलो. आम्ही तिघे तनिष्काला न्यायला आलो हे तिच्यासाठी सरप्राईज असणार होते.  तिला तीन दिवसानंतर अशा प्रकारे शाळेत भेटायला मिळणार हे आमच्यासाठीही वेगळेच फिलिंग असणार होते. 

          मी गाडी साईड स्टँडवर लावली. माझ्यासारखे आणखी काही पालक आपल्या मुलांना न्यायला आलेले दिसले. त्यातल्या ओळखीच्या पालकांना मी आदरपूर्वक हात वर करुन हाय केले. शाळा सुटली होती. मुले शाळेच्या मागील अरुंद गेटमधून येऊ लागली होती. आमची नजर तनिष्का कुठे दिसते का ? यासाठी भिरभिरत होती.  ती मुलींच्या घोळक्यातून बोलत बोलत येत होती. तिने आम्हाला पाहिले आणि सुखावली. छोट्या उर्मीने लगेच तिचा हात पकडला. आम्ही परत गाडीकडे आलो. गाडीवर बसणार तितक्यात ??? गाडीच्या समोरच्या फुटरेस्टवर ठेवलेला जेवणाचा डबा दिसत नव्हता. मला वाटले मी तो डिकीमध्ये ठेवला. म्हणून डिकी उघडून बघितली तर डिकी रिकामीच होती. 

          डबा कुठे गेला असावा म्हणून इकडे तिकडे पाहिले तर काय ? रस्त्याच्या शेजारच्या झाडांच्या अतिदाट झाडीमध्ये एक भटकता कुत्रा आमचा जेवणाचा डबा उघडताना दिसला. त्याला तो काही उघडता येत नव्हता. मी त्या डब्याची आणि त्यातल्या जेवणाची आशा सोडली. मुलीला एका हॉटेलमध्ये घेऊन जाऊन चपाती भाजी घेतली. येताना पुन्हा त्याच दिशेने सहजच आलो. आता मात्र त्या ठिकाणी कुत्रा दिसत नव्हता फक्त न उघडलेला डबा  दिसत होता. मी डबा आणायला त्या झाडीत शिरलो. डबा बाहेर काढला. डबा घट्ट झाकणाचा होता. तो थोडी ताकद लावून उघडला. त्यातले जेवण जसेच्या तसे होते. डबा उघडताच तो कुत्रा पुन्हा कुठूनतरी धावतच माझ्याजवळ आला. मी तो डबा त्याच्यासाठी जमिनीवर पालथा केला. अधाशासारखा त्याने तो पटकन संपवून टाकला. मी आणि माझी मुलगी दोघेही त्याच्याकडे तोंडात बोट घालून पाहतच राहिलो. एका कुत्र्याची भूक भागवली याचा आनंद मुलीच्या चेहऱ्यावर ओसंडून वाहात होता. खरंच त्यावर आज त्याचेच नाव लिहिले होते याचा प्रत्यय आला. ' दाने दाने पर लिखा होता है खानेवाले का नाम ' हे पटल्याने आम्ही हसत हसत घरी परतलो. 

©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



🔴 सुपारी

          🔴 सुपारी

         लहानपण खरंच निरागस असतं. हट्ट करायला मिळतो. हट्ट पुरवले जातात. लगेच नाही पुरवले गेले तरी कधीतरी पूर्ण होण्याची शक्यता असते. तेव्हा कसं केव्हाही हट्ट करता येत असतो. पण जसे मोठे आणि समंजस होत जातो , तसे हट्टीपणा सोडण्याचे सल्ले दिले जातात. मीही हट्टीच होतो. आमचे अनेक हट्ट बाबांनी आणि आईने पुरवण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न केलेला होता. आम्ही पाच भावंडे असल्याने आमच्या पालकांचीही आमचे लाड पुरे करताना दमछाक होत असे. ऐपतीप्रमाणे आमचे लाड केले गेले. मागणीप्रमाणे सर्व मिळाले नाही तरी निदान आम्ही मागणी तरी करु शकत होतो. आमची शैक्षणिक वस्तुंची मागणी आधी पूर्ण केली जात असे. इतर मुलांच्या सुविधा बघून आम्ही केलेली मागणी तात्काळ धुडकावून लावली जात असे. आम्ही आमच्या रास्त मागण्या आईमार्फत बाबांपर्यंत पोहचण्याचा आटोकाट प्रयत्न करत राहू. तेव्हा कुठे महिन्यातून एखादी मागणी पूर्ण होण्याची चिन्हे दिसू लागत. 

          त्यावेळी स्वस्ताई होती. आजसारखी महागाई नव्हती. ५ पैशाची लिमलेटची गोळीही आम्हाला आनंदी ठेवत असे. बाबांनी बाजार आणायला सांगितला कि आम्हाला ५ किंवा १० पैसे हमखास मिळत. फक्त त्याचे चांगले खाऊ आणावे लागे. काहीतरी आणून खात असलेले दिसलो की मार पडलाच म्हणून समजा. 

          एकदा मला खाऊसाठी २० पैसे मिळाले. बाबांनी मला खाऊ आणण्यासाठी पाठवले. मी धावतच कांबळी गल्लीच्या शेजारी असलेल्या छोट्या पानपट्टीच्या दुकानात गेलो. तिथे मिलन नावाची सुपारी मिळत असे. आमच्या शाळेतली बरीच मुले ती मधल्या सुट्टीत खाताना मी बघायचो. पण प्रत्यक्ष खाण्याची संधी मला मिळाली नव्हती. आता ती संधी मिळाली होती. मी २० पैशाच्या २ मिलन सुपारी घेतल्या. एक खिश्यात ठेवली. दुसरी फोडली आणि खात खात किंवा चघळत चघळत आमच्या दुकानात आलो. आमच्या सलूनात तेव्हा दोन तीन गिऱ्हाईके बसली होती.  ती माझ्या चांगली ओळखीची होती. मी सुपारी खात आलो होतो , हे त्यांनीही बघितले आणि बाबांनीही. सुपारी लाल रंगाची असल्यामुळे माझे तोंड पोपटाच्या चोचीसारखे लालभडक झाले होते. 

          बाबांनी माझ्या तोंडाकडे पाहिले. मी सुपारी खाऊन आल्याचे पाहून बाबांच्या तळपायाची आग मस्तकात गेली. त्यांनी मला तिथेच कानफटात लगावून दिली. अचानक झालेल्या हल्ल्याने मला रडताही येईना. पण ओळखीच्या माणसांसमोर रडणार तरी कसे ? कायम मारल्यानंतर भोकाड पसरुन रडणारा मी अगदी शांत कसा राहिलो हेच मलाही समजेना. 

          माझी मलाच लाज वाटू लागली होती. पुन्हा सुपारी घ्यायची नाही अशी मला सक्त ताकीद देण्यात आली. मीही ती पुढे पाळली. त्या बालवयात मला वेळीच शिक्षा मिळाल्याने मी पुन्हा मिलन सुपारी घेण्याच्या फंदात कधीच पडलो नाही.

          आमच्या दुकानात पानाची तबकडी होती. आजोबा , बाबा , काका पान खात असत. हे आमच्या गिऱ्हाईकांनाही माहीत होते. काही गिऱ्हाईके केवळ पान खात आणि निघून जात. पण आमच्या बाबांनी त्यांना लोभ लावला , त्यामुळे अशी ही गिऱ्हाईके आमची कायमची बनून गेली. आम्हां पाचही भावंडांना नावासह ओळखू लागली. 

          सतत पानाचे तबक , तबकडी समोर असूनही आम्हाला कोणालाही पानाचे किंवा कसलेही व्यसन लागले नाही. 

          गावच्या घरी गेल्यावर आमची आजी खूप प्रेमाने सुपारीचा छोटा तुकडा पुढे करत असे. तिच्या प्रेमापोटी आम्ही तो तुकडा थोडासा चघळून फेकून देऊ. पण व्यसन लागू दिले नाही. आम्ही आता मोठे झालो तरीही पानाचा डबा अजून आमच्या घरी सुरुच आहे. 

          बाबांनी दातांमुळे पान , तंबाखू सोडून दिली आहे. लहर आली तर कधीतरी सुपारी खातात. तंबाखूमुळे होणारे दुष्परिणाम सांगितले तरी आमची गावाकडील घरची पान खाणारी माणसे पान सोडू शकत नाहीत या गोष्टीचे दुःख वाटते. मी स्वतः तंबाखूमुक्त शाळा अभियानात सहभागी झालो. प्रदर्शनात तालुक्यात प्रथम क्रमांकाचे पारितोषिक मिळवले तरी घरातील माणसांच्या बाबतीत कोरा तो कोराच राहिलो आहे.

©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



🔴 गजबजपुरी

          🔴 गजबजपुरी

            एका नातेवाईक पेशंटला बघण्यासाठी मी मुंबईला गेलो होतो. जाताना ट्रेनने जायचे ठरवले. ऑनलाइन बुकिंग भाच्यानेच करुन दिली. तिकीट कन्फर्म असल्यामुळे आमचा जीव भांड्यात पडला. पत्नी , मी आणि छोटी मुलगी असे निघालो.  नाताळची सलग तीन दिवस सुट्टी होती , ती सत्कारणी लावावी असे मनात आले होते. 

          भाऊसुद्धा यायला तयार झाला. त्याची तिकीट कन्फर्म झालीच नाही. पण तिकिटाचे पूर्ण पैसे भरुन कन्फर्म नसताना तोही आमच्याबरोबर यायला तयार झाला. स्लीपरमधून पहिल्यांदाच प्रवास करत होतो. या प्रवासाचा आगळा वेगळा अनुभव येत होता. आमच्या बोगीमध्ये आम्ही बसलो. लांबच्या लांब झोपता येईल एवढी मोठी सीट बघून हायसे वाटले. भाऊ वरच्या बर्थवर बसला. आम्ही खालच्या सीटवर व्यवस्थित बसलो. 

          समोरच्या सीटवर एक सहा सात वर्षाची छोटी मुलगी बसली होती. माझ्या छोट्या मुलीची आणि त्या छोट्या मुलीची काही क्षणातच ओळख झाली. ती तिच्याशी खेळण्यात चांगलीच रमली. तिने त्या मुलीचे नाव , गाव सर्व विचारुन घेतले. त्या मुलीला आपल्याकडील खाऊ दिले. छोट्यांमुळे आम्हां मोठ्यांचीही ओळख झाली. गप्पा मारत मारत प्रवास सुरु होता. फेरीवाले विक्रेते इकडून तिकडे फिरत होतेच. मी आपला सर्वांचे निरीक्षण करत होतो. 

          कितीतरी माणसे मुंबईच्या दिशेने चालली होती. नोकरीसाठी , शिक्षणासाठी , पोटाचा प्रश्न सोडवण्यासाठी , करिअर घडवण्यासाठी , खरेदीसाठी अशा अनेकविध कारणांसाठी त्यांचा प्रवास चाललेला होता. सकाळी सहा वाजता आम्ही ठाण्यात पोहोचलो. त्यानंतर सलग दोन दिवस डोंबिवली , उल्हासनगर , परेल असे फिरणे झाले. लोकलट्रेनमधून प्रवास करताना विविध गोष्टी पहावयास मिळाल्या. हॉटेलिंग झालं. 

          शुद्ध शाकाहारी हॉटेलमध्ये आम्ही जेवायला गेलो. मेनुकार्ड बघितले. भावोजी , ताई , आका आणि भाचा सोबत होते. त्यांनी स्प्रिंग रोल आणि पनीर रोटी मागवली. एकत्र बसून ते खातानाचा आम्हां भावंडांचा उत्साह द्विगुणित झाला होता. लहानपणी चटणी भाकरी किंवा कांदा , मसाला , चपाती खाणारे आम्ही आज एका दर्जेदार हॉटेलात वेगळी डिश खाण्यात दंग झालो होतो. खाता खाता गजाली सुरुच होत्या. समोर आलेल्या वेगळ्या पदार्थांच्या थाळ्या कशा संपवायच्या इथपासून टिशूपेपरचा वापर कसा करायचा इथपर्यंत गंमत गोष्टी आमच्या हसण्याचा आवाज वाढवित होत्या. थाळ्या संपल्या एकदाच्या. आता वेटरने प्रत्येकाला एकाएका प्लेटमधून गरम पाणी व त्यात कापलेले लिंबू टाकून आणून दिले. त्यात आम्ही हात धुतले आणि मग ओले झालेले हात टिशुपेपरने छान पुसून घेतले. नाश्त्याची चव जिभेवर चांगलीच रेंगाळत होती. 

          आदल्या रात्री नीट झोप न झाल्यामुळे डोळ्यावर झोपेने आक्रमण करायला सुरुवात केली होती. मस्त दोन तीन तास झोपलो. प्रवासाचा शीण गेला होता. संध्याकाळी आणखी दोन भाचे आम्हांला मुद्दाम भेटायला आले. त्यांच्यासोबत मस्त भोजन केले. दुसऱ्या दिवशी सकाळी उशिराच उठलो. ज्या पेशंटला आम्ही बघायला गेलो होतो, ती पेशंट आमच्या सतत गप्पांमध्ये येत होती. तिच्या उपचारासाठी डॉक्टरांनी लाखो रुपयांचे पॅकेज सांगितल्याचे ऐकून आम्ही हादरुन गेलो होतो. 

          एखादा माहीत नसलेला आजार खूप उशिरा कळावा आणि त्याचे दुष्परिणाम त्या पेशंटला भोगावे लागावे ही कल्पनाच आम्हाला सहन होत नव्हती. तरीही एक मानसिक आधार देण्यासाठी आम्ही त्या पेशंटला भेटायला मुद्दाम गेलो होतो. आम्ही तिच्याशी बोलत असताना तीही आमच्याशी भरभरुन बोलत होती. ती स्वतः उच्चशिक्षित होती आणि उच्च विचारांचीही होती. ती स्वतः सकारात्मक विचारांची असल्याने आम्ही तिला अधिक मोटिवेट करण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न केला. तरीही कितीही काहीही केले तरी तिचा आजार काही आम्ही घेऊ शकणार नव्हतो याचे दुःख आम्हाला सलत होते. 

          प्रत्येकाला आपले जीवन खूपच महत्त्वाचे असते. हे जीवन क्षणभंगुर असते , हे प्रत्येकाला माहिती असते. पण माणूस कितीही आजारी असला तरी त्याला शेवटच्या क्षणापर्यंत जगण्याची उमेद असतेच असते. मलाही माझ्या त्या जवळच्या नातेवाईकाबद्दल ती पूर्ण बरी व्हावी अशी अतिशय प्रामाणिक भावना आहे. तिच्या कुटुंबियांना तिची आत्यंतिक गरज आहे. तिचे असणे तिच्या लहान बाळासाठी किती महत्त्वाचे आहे याची कल्पना केली तरी आपल्या हृदयाचा ठोका चुकेल. 

          मुंबई ही एक गजबज असलेली गजबजपुरीच आहे. तिच्या पोटात असे कित्येकजण असतील कि जे अशा प्रकारे समस्यांना तोंड देत असतील. या समस्यांवर मात करत असतील. माझे निरीक्षण माझ्यापुरते मर्यादित असेल , पण या गजबजपुरीत स्वतःला सामावून घेणारे हे सगळे गजबजपुरीचे महानायकच आहेत. हे आपल्या समस्यांवर सदोदित मात करत राहण्याची क्षमता बाळगतात हे ही मला विचार करायला भाग पाडत आहे. 

          मी उद्या माझ्या घरी कोकणात जाईन , पण इथल्या समस्या तशाच राहतील. तरीही मी एक वेगळाच सकारात्मक दृष्टिकोन घेऊन जात आहे याचा मला आनंद आहे.

©️ प्रवीण अशितोष कुबल

( 9881471684 ) कणकवली



🔴 रात्रीचा राजा

           🔴 रात्रीचा राजा

            जीवन हा एक रंगमंच आहे. त्या रंगमंचावर आपण प्रवेश केलेला आहे. कधीतरी एक्झिट घ्यायची आहेच. आपल्याला या रंगमंचावर विविध पात्रे रंगवावी लागतात. खरा खोटा अभिनय करावा लागतो. कधी अभिनयाला उत्स्फूर्त दाद मिळते , तर कधी मिळतच नाही. 

          मी लहानपणी नाट्यवेडा होतो. कोठेही नाटक असले तर ते प्रत्यक्ष बघावे असे वाटत राही. दशावतारी नाटके बरीच पाहिली असतील. बाबी नालंग , बाबी कलिंगण , आप्पा दळवी , चंद्रकांत तांबे , सुधीर कलिंगण अशा कलाकारांची दशावतारी नाटके विशेष लक्षात राहिली. ' माझी ढवळी , माझी पवळी ' असे म्हणत नाचत गात येणारे बाबी कलिंगण अधिक लक्षात राहिले आहेत. त्यांचा प्रवेश आला कि प्रेक्षक भारावून गेलेले मी पाहिले आहेत. त्यांच्या प्रत्येक वाक्याला आणि हालचालीला जबरदस्त टाळ्या पडत. त्यांनी बहुतेकदा साकारलेली म्हातारी गवळण विलक्षण भाव खाऊन जाई. आम्हाला ती म्हातारी आमच्या आजीसारखी दिसत असे. 

          एक पुरुष हुबेहूब म्हातारीचे सोंग वटवतो आहे अशी शंका सुद्धा येणार नाही , एवढे बारकावे बाबी कलिंगण दाखवत असत. नऊवारी साडीमध्ये ते छान दिसत. लाल मोठे कुंकू लावून,  तोंडात दात असतानाही दात नसल्याचा अभिनय ते करत असत. 

          मी तेव्हा कणकवली नं.३ या शाळेत शिकत होतो. जवळच भालचंद्र महाराजांचा मठ होता. मठात बऱ्याचदा नाटके असत. आम्ही एकही नाटक पहायचे सोडत नसू. त्यावेळी रात्री उशिराच नाटक सुरु होई. ते पहाटे पाच सहा वाजेपर्यंत चालत असे. चणे , शेंगदाणे , कांदाभजी खात खात नाटक बघण्याची लज्जत अधिकच वाढत असे. नाटकात राक्षस आला की मला भीती वाटे. मी बाबांचा हात घट्ट पकडून राही. थंडी असे. कुडकुडायला होई. पण राजाचे आणि राक्षसाचे युद्ध बघायला मज्जा येई. त्यांची गाणी म्हणण्याची पद्धत आवडे. एकही गायक आवाजाची पट्टी सोडत नसत. 

          सगळ्याच पात्रांचा एवढा मोठा आवाज असे की लाईट गेला तरी स्पिकरची गरज पडत नसे. राक्षसाचा आवाज तर खूपच मोठा असे. त्याच्या आवाजाने झोपलेली मुले उठून रडू लागत. पैशाची तळी घेऊन एक बाई प्रेक्षागृहात फिरे. तिच्या तळीमध्ये लोक सुटे पैसे टाकत. ती पैसे न देणाऱ्या लोकांच्या  गालाला हलकेच हात लावत असे. त्यामुळे ते लोकसुद्धा लाजून पैसे देत असत. बाबांनी मला नंतर सांगितले तेव्हा समजले कि ती बाई नसून तो एक साडी नेसून आलेला पुरुष होता ते. पण तो पुरुष होता असे कोणालाही वाटणार नाही अशी त्याची अफलातून वेशभूषा , रंगभूषा असे. 

          नाटकात हनुमान असला कि आणखी मजा येई. चंद्रकांत तांबे यांनी साकारलेला हनुमान मी अनेकदा बघितला आहे. त्यांचा प्रवेश प्रेक्षकांमधूनच होई. हनुमानाची चपळाई दाखवताना त्यांनी प्रेक्षकांची नेहमीच वाहवा मिळवली आहे. टाळ्यांचा कडकडाट.  प्रेक्षक चुरमुऱ्याचे लाडू फेकत असत आणि हनुमान ते अचूक पकडत असे. आम्ही लहान असताना आम्हीही लाडू फेकले होते. हा हनुमान आला कि संपूर्ण रंगमंच दणाणून सोडत असे. त्यावेळी या कलाकारांनी आपली एक वेगळीच छाप प्रेक्षकांच्या मनात कायमची उमटवली होती. त्यावेळी प्रेक्षकांची इतकी गर्दी असे कि बसायला जागा नसे. लोक दाटीवाटीने बसत आणि सकाळपर्यंत तोंडाचा आ करुन नाटक पाहात. सुधीर कलिंगण यांनी केलेला श्रीकृष्ण अगदी खराच वाटे. त्यांची राजाची , विष्णूची भूमिका जीवनविषयक तत्वज्ञान शिकवून जाई. 

          बाबी नालंग म्हणजे एक चालते बोलते नाट्यसाहित्यच. त्यांनी अनेक दशावतारी कलाकार घडवले असतील. त्यांचे शब्दांचे उच्चार स्पष्ट आणि शुद्ध असत. 

          हे दशावतारी कलाकार रात्रीचे राजा असत. सकाळी त्यांच्या सामानाचा बोजा त्यांच्याच कपाळावर घेऊन त्यांना पुढील नाटकासाठी रवाना व्हावे लागत असे. त्यांचे रंगकर्म सुरु असताना आम्ही त्यांच्या रंगखोलीत हळूच जाऊन पाहात असू. स्वतःचा मेकअप स्वतः करत आरशासमोर प्रखर प्रकाशात ते भडक रंग देत असत. त्यांचा प्रवेश येईपर्यंत त्यांचा मेकअप सुरुच राही. 

          यातील काही कलाकार हे हौशी आहेत , तर काही व्यावसायिक झाले आहेत. दिवसा नोकरी करुन रात्री नाटके करणारेही कलाकार मी पाहिले आहेत. एकदा मी रत्नागिरी गाडीत बसलो होतो. त्या गाडीच्या चालकाकडे माझं लक्ष गेलं. गाडी साक्षात श्रीकृष्ण चालवतोय असं मला वाटलं. खरंच तो श्रीकृष्णच होता. श्रीकृष्णाची भूमिका साकारणारे सुधीर कलिंगण गाडीचे सारथ्य करत होते. नाटकात हुबेहूब अर्जुनाच्या रथाचे सारथ्य करणारा हा माणूस आज आम्हाला एसटीने रत्नागिरीला घेऊन चालला होता. समाजाची सेवा करणाऱ्या व समाजाला कलेची संस्कृती जपत विधायक संदेश देणाऱ्या अशा सर्व नाट्यवेड्यांना खरंच अभिवादन करावं तितकं थोडंच असणार आहे. 

©️ प्रवीण अशितोष कुबल

कणकवली ( 9881471684 )



Sunday, October 3, 2021

जित जायेंगे हम , अजित जब संग है

 🛑 जित जायेंगे हम , अजित जब संग है


          माझ्या आयुष्यात अशी कितीतरी माणसे आली आहेत. त्या प्रत्येकाने आपल्या आगळ्यावेगळ्या कर्तृत्वाचा ठसा माझ्यावर उमटवला आहे. लहानपणापासून अशांची सोबत मला लाभली हे माझे भाग्यच. पहिली ते सातवीपर्यंत आम्ही एकाच शाळेत शिकलो. नंतर शिक्षणासाठी ताटातूट झाली. आम्ही एका वर्गात नसलो , तरी एका शाळेत होतो. एक उमद्या व्यक्तिमत्त्वाचा मुलगा सतत आम्हाला प्रेरणा देत होता. लहानपणी त्याच्या असण्याने आम्ही भारावून जात होतो. त्याच्या केवळ समोर येण्याने आमच्या अंगात स्फुल्लिंग येत असे. आमच्यापेक्षा दोन तीन इयत्तांनी पुढे असेल तो. पण त्याच्याबद्दल आमच्या शाळेतील प्रत्येकाच्या मनात आत्यंतिक आदर होता. त्याचे नावच अजित होते. तो आला , तो बोलला आणि त्याने संपूर्ण रंगमंच जिंकून घेतलं. आमचं बालमन त्यानं कधीच लिलया काबीज करुन टाकलं होतं.

          त्याचं आडनाव बिडये. कणकवलीत महापुरुष मंदिराजवळ राहणारा गोरा गोंडस पोरगा. भालचंद्र महाराज विद्यालय म्हणजेच कणकवली तीन नंबर शाळेचा तो बाल कथाकथनकार होता. आमचे मुख्याध्यापक जॉन दियोग रॉड्रिग्जगुरुजी यांचा तो सर्वात लाडका विद्यार्थी होता. त्यावेळी मुख्याध्यापकांचा लाडका असलेल्या मोजक्या मुलांमध्ये तो वरच्या क्रमांकावर असेल. परिपाठ सुरु झाला कि आम्ही घाबरत घाबरत समोर बसत असू. गुरुजी कधी कोणता प्रश्न विचारतील याचा नेम नसे. परिपाठ सुरु असताना आम्ही तीनशेपेक्षा जास्त मुले अगदी शांत चित्ताने परिपाठाला बसलेले असू. गुरुजींच्या आदरयुक्त भीतीमुळे आम्ही गप्प बसत असू. ते आम्हाला मारत नसत , पण त्याचं विशाल व्यक्तिमत्त्व आम्हाला गप्प राहण्यास आपोआप भाग पाडत असावे. अचानक गुरुजी ' चला अजितराव ' असे म्हणत आणि आमच्या अजितची स्वारी नवीन गोष्ट सांगायला सराईतपणे समोर आलेली असे. 

          या अजितने आम्हाला सलग दोन ते तीन वर्षे अनेक गोष्टी सांगितल्या. पुन्हा पुन्हा त्याच गोष्टी सांगितल्या तरी आम्हाला त्याच्या तोंडून ऐकायला त्या आवडत असत. त्याची कथा सांगण्याची पद्धत लाजबाब होती. हावभाव करुन त्यात सजीवपणा आणण्याचे काम आमचा अजित करत असे. वाचिक अभिनय त्याला बालपणापासूनच ज्ञात असावा. अणावकरगुरुजींकडे आमच्या अजितने कथाकथनाचे बाळकडू घेतले. अजित कधीही लाजाळू नव्हताच. त्याचे नाव घेतले की तो कथा सांगायला विजेसारखा उठत असे. त्यांच्या अंगात कथा संचारलेली असे जणू. कोणतीही साधी गोष्ट असली तरी त्याचे कथेत रूपांतर करण्याची अवघड कला त्याला जमे. आम्ही त्याच्या कथेची कायम वाट पाहत राहू. 

          त्याच्यासोबत दुसऱ्या शाळेतली एक मुलगी कथाकथन सराव करण्यासाठी येई. तिचे नाव वर्षा करंबळेकर असे होते असे आठवते. तीही भन्नाट कथा सांगे. त्यामुळे अजित आणि वर्षा या दोघांमध्ये कथाकथनाची जणू नियमित स्पर्धाच लागे म्हणा ना ! हा अजित आमच्या जवळ येऊन बसला तरी आम्हाला खूप बरे वाटे. एक उत्कृष्ट गोष्ट सादर करणारा मुलगा आमच्या शाळेत शिकत आहे , या गोष्टीचा आम्हाला अतिशय अभिमान होता. तो जेथे जाई , तेथे कथाकथनाचे बक्षीस घेऊनच येई. भर परिपाठात गुरुजी त्याची पाठ थोपटत , तेव्हा कधीकधी आम्हाला त्याचा हेवाही वाटे. आपल्याला या अजितसारखे होता येईल का ? त्यांच्यासारखी गोष्ट सांगता येईल का ? असे प्रश्न पडत. पण अजित तो अजित. त्याच्यासारखा तोच. त्याची कथाशैली ऐकत राहावी अशीच होती. थंडीच्या दिवसातही त्याची कथा ऐकताना आम्हा मुलांना बौद्धिक ऊब मिळून जाई. त्याच्या कथाकथनामुळे आमचेही व्यक्तिमत्त्व आकार घेऊ लागले होते. आज मी शिक्षक म्हणून काम करत असताना त्याच्या त्या वेळच्या भाषेचा माझ्यावर नक्कीच संस्कार झाला असणार याबाबत मला अजिबात शंका येत नाही. 

          1988 पासून मी एस. एम. हायस्कुल मध्ये शिकत असताना या अजितची आठवण येई. तो मात्र अजिबात थांबला नव्हता. त्याचे कथाकथन सुरुच राहिले होते, फक्त त्याचा लाभ आम्हाला मिळेनासा झाला होता. त्याची कधीतरी भेट होईल असे वाटत होते. पण तो बरीच वर्षे भेटलाच नव्हता. 1996 मध्ये मला नोकरी लागली. अजित मला भेटला नाही. त्याची मोठी बहीण सुजाताताई माझ्या मोठ्या बहिणीच्या ताईच्या वर्गात शिकत होती. त्यामुळे तिचे आमच्या घरी येणे जाणे असे. पण नंतर ती अचानक हे जग सोडून गेल्याचे समजले आणि धक्काच बसला होता. नोकरीच्या व्यापात नवीन मित्र झाले. जुने मित्र नोकरीच्या शोधात विविध ठिकाणी गेले. अजितने मधल्या काळात अभियांत्रिकीचे शिक्षण घेतले. तो एक प्रथितयश इंजिनियर झाला. त्याने अनेक ठिकाणी नोकऱ्या केल्या. पण तेथे त्याचे मन रमेना. त्याने महाविद्यालयांमध्ये प्राध्यापकाची नोकरी स्वीकारली. आज हा अजित सिंधुदुर्गातील विविध प्रसिद्ध महाविद्यालयांमध्ये अकरावी , बारावीच्या मुलांना विज्ञान शाखेतील महत्त्वाचे विषय शिकवत आहे. 

          मी वैभववाडीत असताना निवडणूक ड्युटी लागली होती. मी एका बुथवर अधिकारी म्हणून होतो. माझ्या हाताखाली काम करणाऱ्या एका शिक्षकाचे नाव ' अजित बिडये ' असे होते. पण तरीही माझ्या लक्षात आले नव्हते की हे ' अजित बिडये ' म्हणजे आमचा गोष्टीवेल्हाळ अजित होता ते. जेव्हा खरेच या अजित सरांची प्रत्यक्ष भेट झाली , तेव्हा मी त्यांचा अधिकारी आहे याबद्दल मलाच कसेतरी झाले. एक सफारी घातलेले प्राध्यापक म्हणजेच अजित बिडयेसर माझ्याबरोबर अगदी लहानपणीसारखे बोलू लागले. त्यांच्याबरोबर गप्पा मारता मारता कधी वेळ निघून गेला समजलेही नाही. ते दोन दिवस आम्ही दोघे अतिशय मजेने कामकाज केले. त्यावेळीही आमचा हा अजित आता मोठा प्राध्यापक झालेला असला तरी मला त्यावेळी आमच्या तीन नंबर शाळेत कथा सांगणारा छोटा अजितच वाटत होता. किती वर्षे निघून गेली होती. किती वर्षांनी आम्ही पुन्हा एकदा एकत्र आलो होतो. पण त्या लहानपणीच्या आठवणी किती ताज्या झाल्या होत्या. माझ्या सोबतीला माझा लहानपणीचा मित्र असा अचानक येईल असे मला स्वप्नातही वाटले नव्हते. आज हा अजित कितीही मोठा प्राध्यापक झाला असला तरी त्याचा स्वभाव अगदी पूर्वीसारखाच आहे , नेहमी हसतमुखाने सामोरा जाणारा. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबलसर ( 9881471684 )



Sunday, July 18, 2021

गो गोवळ गॉन

           गढीताम्हाणे दादरा शाळेत सलग साडे सहा वर्षे काम करताना चांगला अनुभव आला. सर्वात जास्त त्याच शाळेत शिकता आले. मीच मुख्याध्यापक असल्यामुळे प्रशासकीय बाबींची माहिती मिळाली. पण तीच शाळा , तेच ग्रामस्थ , तोच रस्ता , तेच जीवन अनुभवायचे असल्याने कंटाळा येत होता. पण तरीही शैक्षणिक कामांचा कधीही कंटाळा केला नाही. बदलीचे प्रयत्न सुरू होतेच. कधी एकदा बदली होते असे झाले होते. दररोजच्या खराब रस्त्याने तर मानेलाही त्रास जाणवू लागला होता. फणसगावच्या एका डॉक्टरांनी तर मला मानेचा पट्टा लावण्यासाठीही सांगितले होते. मानेचा पट्टा , त्यावर हेल्मेट घालून गाडी चालवताना बाजूला वळणे शक्य नव्हते. 

          बदलीसाठी केलेले प्रयत्न यशस्वी झाले होते. बदलीची ऑर्डर हातात आली होती. मला मागणीप्रमाणे ' गोवळ गावठण ' शाळा मिळाली होती. बदलीची ऑर्डर मिळाली तेव्हा मी कधी नव्हे इतका आनंदित झालो होतो. कधी एकदा ही शाळा सोडून नवीन शाळेत हजर होतो असे मला झाले होते. पण जोपर्यंत माझ्या शाळेत दुसरे शिक्षक हजर होत नाहीत , तोपर्यंत मला कार्यमुक्त होता येत नव्हते. ऑर्डरमध्ये तसा उल्लेखही केला गेला होता. नवीन शिक्षक लवकरच हजर होतील अशी अपेक्षा होती. नवीन शिक्षकाची ऑर्डरही मिळाली होती. पण त्यात त्या शिक्षकाचा पत्ता होता , फोन नंबर नव्हता. सतीश गुलाब कांबळे असे त्या नवीन शिक्षकाचे नाव होते.

          पोस्टाने ऑर्डर्स पाठवल्या असल्याने कधी कधी त्या मिळायला उशीर होऊ शकतो. तसेच झाले होते. कोल्हापूर जिल्ह्यातील कळे येथे पावसाने पाणी भरले होते. त्यामुळे नवीन शिक्षकांपर्यंत ऑर्डर पोचायला बराच विलंब झाला होता. ऑर्डर मिळून त्यांना शाळेकडे येईपर्यंत तीन महिन्यांइतका कालावधी गेला. मला तोपर्यंत माझी ऑर्डर बघत राहण्याशिवाय पर्याय नव्हता. मी त्यावेळी पाटगाव येथे राहत होतो. जाताना गोवळ गावठण शाळा वाटेतच मिळे. गोवळ गावठण शाळेतील मुलांनाही मी त्यांच्या शाळेत येणार याची माहिती मिळाली होती. त्यामुळे येता जाता ती शाळा , ती मुले , ते शिक्षक मला नुसते माझ्या येण्यासाठी आसुसलेले असल्याचे जाणवे. खरंतर मीच या गोष्टीसाठी अतिशय आतुर झालेलो होतो. गोवळ गावठण शाळेकडून जाताना माझ्या गाडीचा वेग आपसूकच कमी होत होता. येतानाही तसेच घडे. 

          कधी एकदा कार्यमुक्त होऊन नवीन शाळेत हजर होतो असे झाले होते , पण मुहूर्तच सापडत नव्हता. मी कधी कोणत्याही गोष्टीसाठी मुहूर्त बघितलाच नव्हता.  पण यावेळी मात्र मला गढी. दादरावाडी शाळेत जायला उत्साह वाटत नव्हता. म्हणून मी मुहूर्ताची वाट बघत होतो. शाळेत गेलो तरी , माझी नजर नुसती रस्त्यावर भिरभिरे. नवीन शिक्षक कधी येणार ? की मी याच शाळेत सडणार ? असे अनेक नकारात्मक प्रश्न मला क्षणाक्षणाला पडू लागले होते. शाळा सुटताना बरे वाटे , पण पुन्हा उद्या याच शाळेत यायचे आहे या कल्पनेनेच पायातील वीज निघून जाई. 

          एखादी गोष्ट करायची आहे आणि ती कशामुळे तरी होत नसेल तर माणसाला किती त्रास होतो हे मी प्रत्यक्ष अनुभवत होतो. माझ्या मुलीचा एक वर्षांपूर्वी जन्म झाला होता. तिला घरी जाऊन भेटण्यासाठी आतुर असलेला मी , या बदली होऊनही जाता येत नाही म्हणून पुरता व्याकुळ झालो होतो. कधी नव्हे ती सहा वर्षांनंतर बदली झाली होती आणि मी अजूनही कार्यमुक्त होण्यासाठी नशीबाशी झगडत होतो. आपण कितीही प्रयत्न केला , तरीही जी गोष्ट ज्यावेळी व्हायची असते , ती त्यावेळीच होत असल्याबद्दल मला चांगलाच अनुभव येत होता. मी खूपच कासावीस झालो होतो. माझे बदली झालेले अनेक मित्र नवीन शाळेत हजर होऊन जुनेही झाले होते. मी आपला माझ्या शाळेत हजर होणाऱ्या नवीन शिक्षकाची चातकासारखी वाट पाहून थकून गेलो होतो. प्रतिक्षा करण्याची सवय मला माझ्या आयुष्यात अनेकदा माझ्यावरील परिस्थितीनेच लावली होती. एकटाच रडत कुढत , डोळ्यातले अश्रू कोणालाही न दाखवत मी आनंदात आहे असे सर्वांनाच भासवत होतो. बऱ्याचदा आपल्याला आपला खरा चेहरा दाखवता येत नाही हेच खरे. सुखाचा किंवा आनंदाचा मुखवटा चेहऱ्यावर लावून जीवन जगणे कधीकधी क्रमप्राप्त होऊन जाते. माझ्याबाबतीत तसेच घडत होते. 

          त्यादिवशी नेहमीप्रमाणे शाळेत आलो होतो. खूप पाऊस पडत होता. मी शाळेच्या व्हरांड्यातील पाणी झाडूने स्वच्छ केले होते. धनगर सड्यावर शाळा असल्यामुळे पावसाचा मारा जबरदस्त होत असे. मजबूत चिऱ्यांमुळे शाळा जमिनीत घट्ट रुतून बसली होती. कितीही पड , मला काहीही होणार नाही असे ती पावसाला बजावत असावी. सतत पडणाऱ्या पावसाच्या सरींमुळे व्हरांडा थोडा बुळबुळीत झाला होता. त्यावरून मला आणि मुलांना चालण्याची सवय झाली होती. अलगद पाय ठेवून चालावे लागे. मीच एक दोनदा घसरलो होतो. मुलांना सवय होती. कातळावरून चालून चालून त्यांना बुळबुळीत पृष्ठभागावरून चालण्याचे नैसर्गिक प्रशिक्षणच जणू मिळाले होते. 

          अचानक शाळेच्या समोर एक रिक्षा थांबली. मला वाटले कोणीतरी आले असतील. मी तिकडे दुर्लक्ष केलं. पण एक विद्यार्थीच म्हणाला , " सर , रिक्षातून उतरणारे कोणीतरी आपल्या शाळेकडेच येत आहेत." मी अजूनही त्याच्या बोलण्याकडे दुर्लक्षच करत राहिलो होतो. पण सहज बाहेर बघितले तर खरेच ते आपल्या शाळेकडेच येत होते. माझ्या डोक्यात आता कुठे प्रकाश पडला होता. शाळेत हजर होण्यासाठी नवीन सर रिक्षामधून उतरत असावेत. मी तसाच धावत रिक्षेच्या दिशेने गेलो. पाऊस रिमझिम पडत होता. सरांकडे दोन बॅगा होत्या. त्या घेऊन ते बिचारे शाळेकडे येत होते. त्यांच्याबरोबर त्यांचे वडीलही आले होते. एखादी बॅग घेण्याचा मी प्रयत्न केला. पण सरांनी माझ्याकडे बॅग दिली नाही. ते म्हणाले , " असू दे सर , घेतो मी ". असे म्हणत त्यांनी शाळेच्या व्हरांड्यात पाय ठेवला. नवीन शाळेतील आणि नोकरीच्या पहिल्या शाळेची पहिली पायरी ते चढत होते. 

          नवीन शाळेत प्रवेश करताना मी नेहमी त्या नवीन वास्तूला जमिनीला हात लावून नमस्कार करूनच शाळेत प्रवेश करतो. त्यांच्या दोन्ही हातात बॅगा असल्यामुळे त्यांना नमस्कार  करण्यास एकही हात शिल्लक नव्हता. पण त्या शाळेनेच स्वतःला त्यांच्याकडून साष्टांग नमस्कार करवून घेतला. त्यांनी व्हरांड्यात ठेवलेला पाय घसरला आणि त्यांनी सपशेल साष्टांग नमस्कारच घातला होता. मला हसू आले तरी मी ते आतल्या आत दाबले. वर्गात त्यांचे स्वागत केले. त्यांची विचारपूस केली. त्यांना शाळेचा चार्ज देऊन मी कार्यमुक्त झालो आणि निघालो. मुले माझ्याकडे बघून कावरीबावरी झाली. कुबलसर आता पुन्हा आपल्या शाळेत असणार नाहीत हे त्यांना माहीत झाले होते , त्यांचाही चेहरा रडवेला झाला होता. सलग एका शाळेत काम केल्यानंतर तेथून निघताना मलाही कसेसेच झाले. पण प्रतिक्षा संपली म्हणून ' आसू आणि हसू ' दोन्ही भावना एकाचवेळी उचंबळून आल्या होत्या. 

          नवीन शाळेत गोवळ गावठण येथे हजर झालो. माझा नवीन शैक्षणिक कार्याचा प्रवास सुरु झाला होता. नवीन मुले , नवीन शिक्षक , नवीन ग्रामस्थ , नवीन पालक , नवीन वर्ग , नवीन उपक्रम सर्व नवीन असल्यामुळे माझा आनंद गगनात मावेनासा झाला होता. कधी एकदा वर्गात जाऊन शिकवतो असे झाले होते. लवकरच मी तिथेही जुना होऊन गेलो होतो. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबलसर ( 9881471684 )

ताई नव्हे मोठा भाऊच

           आमची ताई आमच्या भावंडांमध्ये सर्वात मोठी. तिच्याकडे बघूनच आम्ही मोठे होत होतो. सातवीपर्यंत शिकताना आम्हाला आई बाबांकडून मार्गदर्शन मिळत असे. तरीही अभ्यासक्रम सतत बदलत असल्याने ताई आणि दोन नंबर बहीण आक्का या दोघांचे मार्गदर्शन आम्हाला मिळू लागले. 

         आमची ताई अभ्यासात खूप हुशार होती. सातवी शिष्यवृत्ती परीक्षेतही ती गुणवत्ता यादीत आली होती. तिचे वाचन अफाट होते. कोणतेही पुस्तक मिळाले की ते वाचण्यात ती कमालीची दंग होऊन जाई. शाळा , कॉलेजचा अभ्यास करता करता ती आम्हालाही वैयक्तिक मार्गदर्शन करत असे. आमच्या सर्व शंकांची उत्तरे तिच्याकडे असत. तिचे आमच्यावर जिवापाड प्रेम. पण आमच्याकडून झालेल्या चुकांबद्दल ती आम्हांला चांगलीच खडसावीत असे. कधीकधी तिचा मारही खावा लागे. मार मिळाला तरी आम्हाला तिच्याशिवाय पुढे जाणे शक्यच नसे. तासा अर्ध्या तासात आम्ही आणि तीही सर्व विसरून जात असू. मार्गदर्शनात तिने कधी खंड पडू दिला नाही. 

          सलून दुकान असूनही ती बाबांसोबत रात्री दुकान बंद करेपर्यंत थांबे. सर्व पुरुषासारखी कामे करत असे. सलूनातील सर्व हत्यारे पुसून स्वच्छ करण्याचे काम तीच करी. बाबांनी सांगितलेले कोणतेही काम ती करत असे. बाबांचा तो मोठा मुलगाच होता म्हणा ना !! आम्ही थोडे लहान असल्यामुळे सर्व जबाबदारीची कामे तिलाच दिली जात. सर्व कामे आमची ताई आत्मविश्वासाने करी. बाबांसोबत ती टेलर काम करायलाही शिकली. दुकानात येणारे शिवणकाम आईसोबत माझी ताईच करू लागली. त्यामुळे आईला घराकडील कामे करायला मिळत. घराच्या कामात आईला आक्काने साथ दिली. सर्व प्रकारचे कपडे बाबांनी तिला शिकवले होते. सकाळपासून रात्रीपर्यंत माझी ताई बाबांसोबतच असे. कॉलेज करून ती दुकानातील शिवणकाम आणि इतर कामे सांभाळत होती. 

          शिवणकाम नसताना ती दुकानातच शाळेचा अभ्यास वाचत किंवा लिहीत राही. वाचन करताना तिला एक आवाज करण्याची सवय होती. ती एकाग्र झाली की बंद तोंडातून एक विशिष्ट प्रकारचा आवाज काढताना आम्ही प्रत्यक्ष अनुभवले आहे. तिची त्या कामात तंद्री लागली की ती आपल्या जवळ असणाऱ्या कोणत्याही कापडाला , रुमालाला किंवा तिच्या फ्रॉकला बोटाने ' टक टक ' करत असे. हे तिच्याकडून आपसूकच घडे. ती तिची एक सवय होती. प्रत्येकाची एक विशिष्ट पद्धत असू शकते , तिची ती पद्धत होती. त्या सवयीचा तिला किंवा कोणालाही त्रास झालेला मला माहित नाही. रात्री घरी आल्यानंतर जेवण झाले की ती पुन्हा अभ्यासाला बसे. कधीकधी उशिरापर्यंत अभ्यास करताना ती भिंतीला डोके टेकून तिथेच झोपून जाई. ताई दुकानातून लवकर घरी आली तर आमच्या अभ्यासात आम्हाला खूप मदत होई. तिचे अक्षर अगदी मोत्यासारखे , ते बघून आम्ही तसे अक्षर काढण्यास शिकलो. तिने मला अनेकदा निबंध लिहिण्यास घातला आहे. 15 ते 20 ओळींचा निबंध ती सहज अभ्यास करता करता सांगत असे. तिच्यासारखा चांगला निबंध आम्हाला लिहिता येत नसे. 

          आम्ही एकदा असेच तिच्यासोबत बाजारात गेलो होतो. बाजार आणायचा होता. बाजारात भरपूर खाऊही दिसत होते. ते खाऊ आम्हाला आकर्षित करत होते. आम्ही ते खाऊ ताईला आमच्यासाठी घ्यायला सांगत होतो. त्या खाऊसाठी ताईकडे पैसे कसे असणार ? दिलेले पैसे बाजारासाठीच पुरत नव्हते. तेव्हा ताई आम्हाला म्हणे , " आम्ही एवढे भारीवाले खाऊ कधीच खायचे नसते. त्यासाठी जास्त पैसे लागतात. त्यासाठी आपल्याला खूप शिकून मोठे व्हायला लागेल. गरिबांनी हे सगळं बघायचं असतं. ते मिळण्यासाठी कधीच हट्ट करायचा नसतो. " तिचे बोलणे त्यावेळी आम्हाला समजत नव्हते. शिकत गेल्यानंतर थोडी समज आली होती , तरीही श्रीमंत माणसं खातात ते पदार्थ मी कधीतरी नक्की खाणार हे वाक्य माझ्या मनात मी सतत घोळवत ठेवलं होतं . 

          ताईचे लग्न झाल्यानंतर ती सासरी जाताना आम्हाला काही वाटले नाही. पण त्यानंतर आम्हाला तिची फार उणीव भासू लागली. तिचे काम मग आम्ही दोघे भाऊ मिळून करू लागलो. पण ती एकटी जे करू शकत होती , ते आम्ही दोघे करू शकलो नाही हे मी मान्य करतो. ती आमची मोठी ताई नव्हती , तर मोठा भाऊच होता हे अजूनही सांगताना मला अभिमानच वाटतो. ताईचे पती म्हणजे आमचे मोठे भावोजी ताई इतकेच शिकलेले. त्यांचाही आमच्यावर प्रभाव आहे. त्यांचे अक्षर , स्वभाव , व्यक्तिमत्त्व यामुळे आम्ही त्यांच्याकडूनही शिकत गेलो. 

          आज आमची ताई मंत्रालयातील उच्च व तंत्रशिक्षण संचालनालयमध्ये लिपिक पदावर कार्यरत आहे. तिने दिलेले संदेश आमच्यासाठी अमृताचे बोल आहेत. लग्नानंतरही तिने आम्हाला नेहमीच मानसिक आणि आर्थिक आधार दिला आहे. भावंडे अशी असावीत , जी आपल्या इतर भावंडांसाठी कायमच सोबत असतात. प्रत्येक वेळी पैशाचीच गरज असते असे नसते. नुसता शाब्दिक मानसिक आधार सुद्धा नवीन उमेद आणत असतो. ही उमेद फुलवणारी आमची ताई म्हणूनच आमच्यासाठी सदासर्वदा गुरुस्थानी असणार आहे. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबल  ( 9881471684 )



बदली कि बदला

           माझ्या पत्नीचे निधन झाले होते. तेव्हा मी गोवळ गावठण या शाळेत होतो. ती पाटगाव शाळेत होती. आम्ही पाटगाव येथे राहात होतो. आता 4 वर्षाच्या छोट्या मुलीला घेऊन राहणे मला जमणारे नव्हते. अर्थात बदली करणे क्रमप्राप्त होते. त्यावेळी बदलीसाठी अनेकांचे उंबरठे झिजवावे लागत. मला तेही शक्य वाटत नव्हते. पण बदली आवश्यकच होती. 

          बदलीसाठी अर्ज केला. त्याच्या अनेक प्रती काढल्या. माहितीसाठी पदाधिकारी व अधिकारी सगळ्यांना दिल्या. किर्लोस गावातील एक समाजसेवक गोपीनाथ लाड यांचे मोठे सहकार्य लाभले. त्यांनी अनेकदा सिंधुदुर्गनगरीचा प्रवास केला. त्यांच्यासोबत मीही दोन ते तीन वेळा गेलो असेन. बदलीची ऑर्डर आली. माझी बदली शिडवणे नं. 1 शाळेत झाली होती. माझी पूर्वीची शाळा त्याच बाजूला असल्याने मला ही शाळा लांब वाटू लागली. शाळा बदलून घेण्यासाठी पुन्हा एकदा ओरोस वारी केली. जाताना मला कसाल हायस्कुलच्या प्रवेशद्वारावर शिक्षक प्रशिक्षणासंदर्भात संघटनात्मक आंदोलन सुरू असताना दिसले. तेथे मला भाई चव्हाण, सुनिल चव्हाण असे संघटनेचे नेते भेटले. त्यावेळी सुनिल चव्हाण म्हणाले होते , " सर , खूप वाईट घटना घडली आहे , आम्ही तुमच्या दुःखात सहभागी आहोत, आम्ही तुम्हाला तसे पत्र देतो. " भाई चव्हाण यांनाही बदली संदर्भात बोललो. तेही म्हणाले , " मी आज मुख्य कार्यकारी अधिकारी यांना भेटणार आहे . तेव्हा मी तुमचा विषय घेतो. तुमची बदली नक्की होईल काळजी करू नका. " बदली त्यांच्या प्रयत्नामुळे झाली असेल किंवा गोपीनाथ लाड यांच्यामुळे ते मला नक्की माहिती नाही. पण त्यांनी नक्की प्रयत्न केले असतील याबद्दल खात्री आहे. सुनिल चव्हाणसर यांनी सांगितल्याप्रमाणे पत्रही पाठवले. संघटनेने मला त्यावेळी दिलेल्या आधाराबद्दल मी त्यांच्या ऋणात राहणेच पसंत करतो.

          बदली अर्जामध्ये फोंडा गांगोवाडी , फोंडा माळ अशा शाळांची मी मागणी केली होती. त्यानुसार मला पुन्हा बदली ऑर्डर बदलून मिळाली होती. त्यानुसार मला ' फोंडा गांगोवाडी ' शाळा मिळाली होती. मला खूप बरे वाटले. मोठी शाळा मिळाली याचाही आनंद झाला. मी त्यावेळच्या गटशिक्षणाधिकारी यांना फोन करून माझ्या ऑर्डर बाबत सांगितले. त्यांनी मला सांगितले कि तालुकास्तरावरून ' फोंडा गांगोवाडी शाळा दुसऱ्या कोणालातरी दिली आहे , त्यामुळे तुम्ही तिथे अतिरिक्त होणार आहात , तुम्ही ऑर्डर असली तरी हजर होऊ शकत नाही म्हणूनही सांगितले. मला पुन्हा एकदा भर पावसातही घाम फुटला होता.

          साहेबांनी मला ऑफिसला यायला सांगितले. मला उर्वरित शाळांची यादी दाखवली. मी यादीमधली एक शाळा निवडली. पण साहेब म्हणाले की मी तुम्हाला पत्र देतो ते शिक्षणाधिकारी साहेबांकडे घेऊन जा. ते तुम्हाला ऑर्डर बदलून देतील. मला त्या मुसळधार पावसातून ओरोस गाठावे लागले . त्यावेळी असणाऱ्या शिक्षणाधिकारी साहेबांनी मात्र लगेच ऑर्डरवर बदल करून संक्षिप्त सही करून मला ऑर्डर परत दिली. मला आता थोडे बरे वाटले. मी आणि माझे बाबा शाळा बघून आलो. शाळेत चार ते पाचच मुले असल्याबाबत समजले. शाळा कणकवलीपासून 8 किलोमीटरवर होती. 

          शाळा सुरू कधी होते असे मला झाले होते. जुन्या शाळेत हजर होऊन कार्यमुक्त व्हायचे होते. गोवळ गावठण शाळेतून कार्यमुक्त होतानाचा दिवस अजूनही चांगलाच आठवतो आहे. सर्व मुलांनी आणि शिक्षकांनी माझ्यासाठी 15 मिनिटांचा आकस्मिक निरोप समारंभ ठेवला होता. मी रडत रडतच मुलांशी बोललो होतो. मला ती शाळा सोडताना अनेक वेदना होत होत्या. शिक्षकांनीही माझे सांत्वन केले. पत्नी गेल्यानंतर मी पहिल्यांदा शाळेत गेलो होतो. काही पालकही भेटायला बघत होते. पण त्यांना मला भेटायचा धीर झाला नाही. इतकी वर्षे झाली तरी अजूनही मी त्यांना भेटायला गेलो नाही. पाटगावला हल्लीच गेलो होतो , पण गोवळला थांबायचे मनात असूनही थांबलो नाही. 

          आता मला माझ्या नवीन शाळेत हजर होण्यासाठी बाहेर पडायचे होते. माझी CD Dawn गाडी होती. येत असताना मनात अनेक विचारांचं काहूर माजलं होतं. माझं ड्राईव्हिंगकडे लक्ष नव्हतं असं नाही. पण नांदगाव तिठ्यावर गाडीसमोर एका पाड्याने ( बैलाने ) मला गांगरवले. तो अचानक माझ्या गाडीसमोर आला. त्याला ठोकणार म्हणून माझी गाडी थोडी वळवली, तर तो पुन्हा तिकडेच वळला. त्याला गाडीचा स्पर्श झाला , तो नीट सुटला पण माझी गाडी घसरली. मी रस्त्यावर सपशेल आडवा झालो. समोरून किंवा मागून गाड्या येत नव्हत्या म्हणून बरे झाले. नाहीतर हे लिहिण्यासाठी मी असलो नसतो. माझी पँट फाटली , शर्ट फाटले , थोडेसे खरचटले , बाकी काहीच झाले नाही. मी तसाच उठलो आणि पुन्हा किक मारून नवीन शाळेत हजर होण्यास निघालो. 

          मी शिरवल गावचा रस्ता धरला. शिरवल रतांबेवाडी शाळा मला मिळाली होती. शाळेत जायचा रस्ता मळ्यातून जाणारा होता. रस्त्यावर गाडी ठेवून 10 मिनिटे चालून शाळेकडे गेलो. शाळा उघडी होती. शाळेतील शिक्षक माझ्या ओळखीचे नव्हते. मी आत प्रवेश केला आणि माझी ऑर्डर त्यांना दाखवली. शिवराम सुतारगुरुजी माझ्यासाठी नवीन होते. मुले माझ्याकडे आशेने बघत होती. सरांकडे माझी ऑर्डर नव्हती. त्यांच्याकडे मडवबाईंची ऑर्डर होती. त्या हजर झाल्या नव्हत्या. त्यांनी मला हजर करून घेण्यास खूपच उशीर लावला. ते म्हणाले , " मला माझ्या वरिष्ठांचे मार्गदर्शन घ्यावे लागेल , त्यांनी सांगितले की मी तुम्हाला हजर करून घेऊ शकतो. " अर्थात शिक्षणाधिकारी यांच्या सहीची ऑर्डर असूनही ते मला हजर करून घ्यायला विलंब लावत होते. माझी कथा सविस्तर सांगितल्यानंतर त्यांना माझी दया आली आणि मला त्यांनी हजर करून घेऊया असे म्हटले. तरीही मस्टरवर सही करेपर्यंत माझ्या जीवात जीव नव्हता. दुपारपर्यंत केंद्रप्रमुख आले . त्यांनी सुतारगुरुजींना सूचना देताच त्यांनी मला तात्काळ हजर करून घेतले. 

          यात कोणाची चूक असेल तर मला अजिबात सांगता येत नाही. कदाचित कुणाची चूक नसेलही. प्रत्येकजण बरोबर वागत असावा. माझाच पाहण्याचा दृष्टिकोन चुकीचा असू शकतो. पण नियतीने माझी बदली केली होती की नियती माझा असा बदला घेत होती हे मीही नीट सांगू शकत नाही. माझ्यावर त्यावेळी जशी वेळ आली होती तशी माझ्या शत्रूवरही येऊ नये अशी मी ईश्वरचरणी प्रार्थना करतो. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )

फर्स्ट इंडियन आयडॉल आणि मी

           देवगड तालुक्यातील गोवळ गावठण या शाळेत असतानाची गोष्ट आहे. एवढी सुंदर शाळा मिळाली होती कि मी ती शाळा स्वतः मागून घेतली होती. ती शाळा आकस्मिकरित्या मला सोडावी लागली याचा मला कायमच खेद राहील. आम्ही ती शाळा बांधण्यासाठी प्रयत्न केले होते. शाळेत विविध गरजांची पूर्ती करण्यासाठी अहोरात्र प्रयत्न करत होतो. रात्रीच्या सभा घेऊन लोकांना प्रेरित करत होतो. सर्व ग्रामस्थांचे मोलाचे सहकार्य मिळत होते. खटावकरगुरुजी मुख्याध्यापक म्हणून आले आणि कामाचा वेग अधिकच वाढला होता. 

          त्याच काळात इंडियन आयडॉल ही स्पर्धा सुरू झाली होती. त्याचा विजेता अभिजित सावंत झाला होता. तो गोवळ गावातील होता हे आमचे भाग्यच म्हणावे लागेल. तो विनर ठरला म्हणून आमच्या गोवळ गावातील सर्वांना अतिशय आनंद झाला होता. मोठे मोठे बॅनर लावून पंचक्रोशीतील गावातील लोकांनी त्याचे अभिनंदन केले होते. अभिजित सावंत हा गोवळ गावाची अस्मिता ठरला होता. गोवळ गावठण शाळेपासून 100 मीटर अंतरावर त्याचे घर आहे. जाता येता कधीही दिसेल असे रस्त्यालगतच आहे. त्यावेळी अँड्रॉइड मोबाईल असते तर त्याची गोवळकरांनी अधिकच प्रसिद्धी केली असती. पण तरीही त्याची प्रसिद्धी वाऱ्यासारखी पसरविण्यात गोवळवासीयांचा वाटा होता हे मान्यच करावे लागेल. 

          आम्ही त्याचे अभिनंदन करण्यासाठी त्याच्या घरी गेलो होतो. त्याची आजी घरी होती. तिने आमचे यथोचित स्वागत केले. आम्ही तिचे अभिनंदन केले. आम्ही तिच्याशी अभिजितच्या अभूतपूर्व यशाबद्दल बोललो. तिच्या डोळ्यातून आनंदाश्रू वाहू लागले होते. ती स्वतः अंतिम सोहळ्यामध्ये उपस्थित होती. तिला झालेला आनंद ती शब्दात व्यक्त करू शकत नव्हती. ती आपल्या नातवाबद्दल भरभरून बोलत होती. शाळेतून शिक्षक अभिनंदन करायला आले म्हणून तिला अपार आनंद झाल्याचे दिसले. तिने आमचे मनोमन आभार व्यक्त केले. 

          एकदा मी अभिजीतच्या वडिलांचा फोन मिळवला. त्यांना फोन करून त्यांचेही अभिनंदन केले. आमच्या शाळेत 'अभिजित ' ने यावे असा आम्ही त्यांच्याकडे हट्टच धरला. अभिजित सध्या बिझी असल्यामुळे तो येऊ शकणार नाही असे त्यांनी सांगितले. काही दिवसानंतर त्यांचा निरोप आला. त्यांनी शाळेला बेंचीस देण्याचे ठरवले होते. त्यांनी आम्हाला रोख स्वरूपात वीस हजार रुपये त्यावेळी शैक्षणिक देणगी दिली. आम्ही त्या पैशातून शाळेसाठी 22 बेंचीस आणल्या. त्या देताना आम्हाला स्वतः अभिजित असायला हवा होता. आमच्या शालेय व्यवस्थापन समितीने अभिजीतकडे आग्रही विनंती केली. शेवटी अभिजित शाळेत यायला तयार झाला. 

          मला स्वतःला गायन आवडत असल्यामुळे अभिजित येतोय याबद्दल अतिशय आतुरता वाटत होती. त्याची गाणी दररोज गुणगुणण्याचे काम मी करत होतो. त्याचा कोणताही टीव्ही शो मी पाहत होतो. अखेर तो दिवस उजाडला. मुलांनाही आनंदाचे भरते आले होते. शाळेतील सर्व शिक्षकही एखादा सण असल्याप्रमाणे आनंदात होते. तो येत असताना शाळेभोवती तुफान गर्दी जमली होती. ढोल ताशांच्या गजरात त्याचे आगमन झाले. फटाक्यांची आतिषबाजी झाली. अभिजात संगीतातील भारताचा पहिला वहिला इंडियन आयडॉल अभिजित सावंतची पाऊले आमच्या शाळेला लागली होती. सर्वांसाठी तो ' न भूतो न भविष्यती ' असा क्षण होता. प्रवेशद्वारावर त्याचे यथोचित औक्षण करण्यात आले. तोही आपल्या गाववाल्यांकडून मिळणाऱ्या या अनपेक्षित प्रेमाने भारावून गेल्याचे जाणवत होते. 

          त्याचा समारंभपूर्वक सत्कार करण्यात आला. त्याचे शाळेच्या व ग्रामस्थांच्या वतीने अभिनंदन करण्यात आले. त्यावेळी शाळेची जुनी इमारत होती. त्यामुळे लोकांना बसायला जागाही पुरत नव्हती इतकी गर्दी झाली होती. अभिजीतने आपल्या भाषणात लोकांबद्दल आदर व्यक्त केला व आभार मानले. 

          असे अनेक प्रसंग आपल्या शाळेत घडत असतात. सर्व प्रसंगांना अविस्मरणीयतेचा दर्जा देता येईल असेच ते असतात. पण अभिजित सावंतचा तो काही मिनिटांचा सहवास मी त्याच्याच गाण्याचा आधार घेत सांगू शकेन , " लब्जोमें कह ना सकू " . त्याला मी हे गाणे म्हणण्याचा आग्रह धरला होता , पण साऊंड सिस्टिमशिवाय कोणतेही मोठे गायक गाणे म्हणत नसल्याने आम्हाला त्याची प्रत्यक्ष गाणे ऐकण्याची संधी हुकली होती याबद्दलही हुरहूर वाटली. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



बालामामा : माय आयडियल ब्रँड

           आमचे बाला मामा रत्नागिरीत राहतात. मी त्यांच्याकडे नोकरीनिमित्ताने 6 ते 7 महिने राहिलो असेन. त्यापूर्वीही मी अनेकदा त्यांच्याकडे सुट्टीमध्ये गेलो आहे. मामा , मामी , बबलू , गुड्डी आणि आजी या सर्वांकडून मला जे प्रेम मिळाले ते एका लेखातून व्यक्त होणे शक्य नाही. आमच्या संपूर्ण नातेवाईकांमध्ये नोकरीला असलेले जवळचे नातेवाईक म्हणजे आमचे मामा आणि मामी दोनच होते. कणकवलीचे त्यांचे मोठे भाऊ भाईमामा हेही माझे आदर्श आहेत. त्यांच्याविषयी मी नंतर स्वतंत्र लेखात अधिक सांगेनच. 

          बालामामांचे व्यक्तिमत्त्व उत्तुंग असे आहे. त्यांना राग कधी आलेला नाही. ते नेहमी संयमाने बोलतात. नोकरी आणि घर यात गल्लत करत नाहीत. नोकरी करताना नोकरीच करावी. घरी असताना नोकरीचा विचार न करता घराकडे लक्ष द्यावे. मामांचे ऑफिस घराच्या जवळच होते. मामी भूमी अभिलेख कार्यालयात क्लार्क होती. ती अतिशय प्रेमळ स्वभावाची. घरात देवपूजा झाली की सर्वांना विभूती लावताना ती मलाही आठवणीने विभूती लावत असे. जेवणात तिचा हात धरणारे कुणीही नसेल इतका फक्कड स्वयंपाक करत असे. तिने केलेली माशांची कढी अजूनही आठवते. जेवताना आम्ही सगळे एकत्र जेवत असू. आपल्याला हवे तितके आपण स्वतः वाढून घ्यायचे असे. मी न लाजता मला हवे तितके जेवण घेत असे. मी कमी घेईन म्हणून मला माझी मामी आठवणीने चौकशी करून आग्रहपूर्वक जेवू घाले. पण मीच संकोच करत असे. 

          मामांचे माझ्याकडे विशेष लक्ष असे. आपल्या बहिणीचा मुलगा पुढे जावा अशी त्यांची नेहमीच भावना राहिलेली आहे. त्यांना न समजलेली गोष्ट ते मलाही विचारत असत. मी त्यांचा भाचा असूनही मी शिक्षक आहे याचा त्यांना कायमच आदर वाटत आलेला आहे. ते माझ्याबद्दल अभिमानाने बोलताना मी ऐकलेले आहे. रत्नागिरीसारख्या शहरात नोकरी करून एक चांगले ' चव्हाणभाऊ ' म्हणून त्यांनी सन्मान मिळवलेला मी प्रत्यक्ष पाहिलाय. म्हाडा वसाहतीमध्ये राहताना त्यांना अनेकदा संघर्षाला तोंड द्यावे लागले आहे. पण शांत डोक्याने त्यांनी त्याचा प्रतिकारही केला आहे. त्यांची कामाची पद्धत मला खूप काही शिकवून गेली आहे. घरातील कोणतेही काम करताना त्यांनी कंटाळा केला नाही. त्यांच्याकडे बघून मलाही त्यांच्यासारखे व्हावे असा दृष्टिकोन तेव्हापासूनच माझ्या मनात येत राही. मी त्यांच्यासारखा होऊ शकलो नसेन. पण आज मी जो आहे त्यात मामा आणि मामी या दोघांचाही तितकाच वाटा आहे. 

          एकदा मला रत्नागिरीवरून घरी यायचे होते. मी मला घरी येताना घ्यावयाच्या वस्तू एका पॅडवरील पांढऱ्याशुभ्र कागदावर लिहून ठेवल्या होत्या. मामांनी त्या बघितल्या. त्यावर छत्री वगैरे असे काहीबाही लिहिले होते. तो कागद उलटून बघितल्यानंतर समजले कि तो साधा कागद नव्हता तर तो एक त्यांच्या कस्टमरने दिलेला बॉंड पेपर होता. माझ्या त्या लिहिण्यामुळे तो खराब झाला होता. तरीही मामा मला काहीही बोलले नाहीत. माझ्याकडून तर चूक झालीच होती. मला त्यावेळी त्यांच्याकडे क्षमाही मागता आलेली नाही. त्यांनी मला कधीच क्षमा करून टाकली होती. आपल्या भाच्याला वाईट वाटेल असे ते कधीच वागले नाहीत. कदाचित माझ्याकडूनच अनेक चुका झाल्या असतील. मामा आणि मामी यांनी त्यावेळी मला दिलेला आधार माझ्या व्यक्तिमत्त्वाच्या इमारतीचा मुख्य पिलर असावा असे मला वाटते. 


©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )

कर कच कट

           त्यावेळी आमचे सलून ढालकाठी येथील सावळाराम वाळके यांच्या जागेत होते. त्यांच्या नारळाच्या दुकानाच्या मागे रिकामी जागा होती. त्यामध्ये त्यांचे गोडाऊन होते. त्यापैकी एक जागा त्यांनी आम्हाला भाडेतत्त्वावर दिली होती. त्यांनी उद्या जायला सांगितले तरी आम्हाला जायला लागले असते अशा बोलीवरच त्यांनी आम्हाला ती जागा दिली होती. आम्हाला गरज होती, त्यामुळे त्यांचे सर्व नियम आम्ही म्हणजे बाबांनी मान्य केले होते. 

          दुकान उंचावर होते. त्यामुळे चार पाच पायऱ्या चढून दुकानात प्रवेश करावा लागे. बाबांनी त्या दुकानाचे दोन भाग केले होते. त्यातला आतील भाग शिलाई मशीन ठेवण्यासाठी वापरला होता. त्यावर आमची आई  , ताई किंवा स्वतः बाबा गिऱ्हाइकांचे कपडे शिवत असत. दुकानात दोन खुर्च्या ठेवल्या होत्या. त्यावर माझे बाबा आणि माझे एखादे काका काम करत. काका गावावरून दररोज येत. कधीतरी संध्याकाळी उशीर झाला तर काका कणकवलीत आमच्या खोलीवर थांबत.

         शिलाईमशीननेही आम्हाला जगवले. दुकानात काम नसताना तिच्यावर केलेल्या शिवणकामावर आमचा चरितार्थ चाले. मी त्यावेळी लहान होतो , त्यामुळे मशीनवर बसून शिवणे मला जमत नव्हते. फक्त पायडळ मारणे जमत होते. खाली पायडळ मारल्यावर वरचे चाक गरागरा फिरते म्हणून मला गंमत वाटे. त्यामुळे टाईमपास म्हणून मी सहजच पायडल मारत बसे. बाबा ओरडेपर्यंत मी हे काम करत राही. बाबा ओरडले की माझे चाक फिरवणे मी थांबवी. बाबांचा मार मला चांगलाच माहीत होता. 

          त्यादिवशी मी शाळेतून दुकानात आलो. बाबा कोणते तरी गिऱ्हाईक करत होते. मी माझा टाईमपास सुरू केला होता. शिलाई मशिनचे पायडल मारत राहिलो होतो. बाबांना त्याचा आवाज येत होता. पण बाबा मला काही बोलले नाहीत. त्यामुळे मला बाबांची परवानगीच मिळाली आहे अशा थाटात मी माझे पायडल चालवण्याचे स्पीड वाढवले. त्यामुळे मोठा आवाज येऊ लागला होता. एकदा बाबा मला ओरडलेही असतील कदाचित , पण मी माझ्या नादात ते ऐकायला विसरलो होतो. माझी गाडी धूम सुसाट पळत होती. मशीनचा खडखडाट सुरूच होता. अचानक खडखडाट थांबला होता. ' कर कच कट ' असा आवाज येऊन मशिनची सुई माझ्या हाताच्या बोटातून आरपार गेली होती. सुई बोटात गेल्याबरोबर मशिनचे चाक फिरायचे थांबले . सुई बोटात गेल्यामुळे मीही थांबलो. 

          अचानक मशीन ' कर कच कट ' असा आवाज करत थांबली कशी ? असा विचार करून बाबा पार्टिशनच्या पलीकडे माझ्याकडे आले. मी आपला गप्प. सुई बोटात गेली तरी तोंडातून एकही शब्द बाहेर पडत नव्हता. बाबांनी ओळखले होते. ते माझ्या जवळ आले. त्यांनी माझ्या बोटात गेलेली सुई काढण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले. माझा हात आपल्या हातात घेतला. बोटातून रक्त वाहू लागलं होतं. तरीही मी गप्पच. जर मी रडायला सुरुवात केली असती तर मला अजून मार मिळाला असता या भीतीनेच मला रडायला येत नव्हते. बाबांनी माझा हात आपल्या तोंडाकडे नेला. मला काहीच समजत नव्हते. त्यांनी आपल्या दातांनी माझ्या बोटातील सुई ओढून काढली. सुई काढल्यानंतर रक्त जास्त वाहू लागले होते. बाबांनी शिवणकाम करताना उरलेल्या कापडाची मला पट्टी बांधली. त्यापूर्वी दुकानातील डेटॉलने जखम स्वच्छ धुऊन घेतली होती. 

          त्यानंतर मला स्वतःला शिवायला येईपर्यंत मी मशीनला हात लावला नसेन. दररोज खोबरेल तेल आणि पांढरी अँटिबायोटिक पावडर लावून लवकरच माझे दुखरे बोट बरे झाले होते. त्यामुळे मला एक कायमचा धडा मिळाला होता कि आपल्याला माहीत नसताना कोणत्याही यंत्राच्या भानगडीत पडू नये हेच खरे. नाहीतर असे घडते , " कर कच कट ". 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



मी उंदीर झालो

           पाचवीत असतानाची गोष्ट असेल. भालचंद्र महाराज विद्यालय शाळेत त्यावेळी पालवगुरुजी होते. ते वरच्या वर्गांना शिकवत. कधीतरी आमच्या वर्गात येत असत. त्यांची चित्रकला आम्हाला आवडायची. फळ्यावर चित्र काढताना चित्र पूर्ण झाल्याशिवाय ते थांबत नसत. अक्षरही वळणदार आणि वेगवेगळ्या पद्धतीचे. इंग्रजी रनिंग लिपी देखील काढत. फक्त त्यावेळी ती आम्हाला समजत नसे. त्यांचा गणपतीच्या मूर्तीचा कारखाना होता. शाळा सुटल्यानंतर आम्ही तिथे बघायला जात असू. आमचे पालवगुरुजी चित्रकार आहेत , मूर्तिकार आहेत याबद्दल आम्हाला अभिमान आहे. ते स्काऊट मास्टर देखील होते. अनेक प्रशिक्षणे पूर्ण करून त्यांनी कार्यशाळा घेतल्या होत्या. 

          दिल्लीचे सी. सी. आर. टी. चे प्रशिक्षण पूर्ण करून आल्यानंतर त्यांनी त्याची अंमलबजावणी शाळेत सुरू केली. कळसूत्री बाहुल्यांचे प्रयोग केले. आम्हाला त्यांचे प्रयोग बघायला खूप आवडत. त्यांचा वाचिक अभिनय चांगला होता. विविध प्रकारचे आवाज काढण्याचे त्यांचे कसब वाखाणण्यासारखेच होते. एकच माणूस दोन ते तीन आवाज काढत सोबत बाहुल्या नाचवण्याचे काम पाहून आम्ही मंत्रमुग्ध होऊन जाऊ. त्या निर्जीव बाहुल्यांना काही मिनिटांसाठी सजीव करण्याचे कौशल्य पालवगुरुजींमध्ये होते. त्यांचा भटजी मला खूप आवडे. तो बोलायला लागला की त्याचा जबडा वर खाली होई. आरती म्हणताना तो नाचतही असे. पालवगुरुजींची सर्वच पात्रे विनोदी असत. त्यामुळे आम्हा लहान मुलांना गंमत वाटे. मोठी माणसे त्यातून बोध घेतील असाही संदेश शेवटी दिला जात असे हे विशेष होते. या संपूर्ण कार्यक्रमात पालवगुरुजी दिसत नसत. त्यांचा फक्त आवाज ऐकू येई. नंतर पालवगुरुजींनी मुलांची मदत घ्यायला सुरुवात केली. त्यांना एक रेकॉर्डिंग करायचे होते. त्यांनी आमच्या शाळेतील दोन मुले आणि तालुका स्कुलमधील दोन मुले निवडली होती. त्या मुलांमध्ये मी होतो.

          गोष्टीचे नाव होते ' बुड बुड घागरी '. त्यात उंदीर , मांजर , माकड आणि निवेदक अशा चार जणांचे आवाज रेकॉर्ड करायचे होते. मला उंदराची भूमिका मिळाली होती. फक्त संवाद म्हणायचे नव्हते तर संवादासोबत पार्श्वसंगीतही द्यायचे होते. पालवगुरुजी यांनी सर्व वस्तू जवळ ठेवल्या होत्या. चार ते पाच वेळा सराव घेऊन मगच अंतिम रेकॉर्डिंग करण्यात आले. सर्व संवाद पालवगुरुजींनी आम्हाला एका कागदावर लिहून दिलेले होते. त्यांचे बघून वाचन करायचे होते. माझ्याबरोबर आमच्या शाळेतील प्रणाम कामत हा मुलगा होता. त्याचा अभिनय अफलातून होता. त्याचं जगणंच ते होतं. पण तो खोडकर मुलगा होता. त्याचे वडील नसल्यामुळे त्यांच्या काकांकडे तो राहत असे. आज तो एक प्रसिद्ध व्यापारी आहे. त्याने कोणती भूमिका केली होती ते मला आता नक्की सांगता येत नाही. मला वाटतं तो माकड झाला असावा. 

          इतर दोन मुले आमच्यासाठी अनोळखी होती. आम्ही त्यांना विचारले , " तुम्ही कुठले ? " त्यांनी उत्तर दिले , " आशिया " . आम्ही दोघेही हसलो. कारण आम्हाला त्यावेळी आशिया खंड माहीत होते. मी सहज विचारले , " तुम्ही इतक्या लांबून कसे आलात ? " ते म्हणाले , " पायाने " . आम्ही चकित झालो. इतक्या लांबून पायाने आल्याबद्दल आम्हाला त्यांचे आश्चर्य वाटले. नंतर समजले की ती मुले आशिये या शेजारच्या गावातून आले होते. ते ' आशिया ' बोलल्यामुळे आमचा घोळ झाला असावा. 

          माझ्याकडे सोपी वाक्ये दिलेली होती. त्यापैकी एक वाक्य असे होते  , " ची ची करी , वरचे डोंगरी मी खीर खाल्ली तर बुड गे घागरी " मी चांगला वाचिक अभिनय केला होता. गुरुजींनी आमची सगळ्यांची पाठ थोपटली होती. ते रेकॉर्डिंग त्यांनी पुढे अनेक कळसूत्री कार्यक्रमांमध्ये वापरले असेल. माझ्या मुली लहान असताना त्यांना बऱ्याचदा ही ' बुड बुड घागरी ' ही गोष्ट सांगावी लागली आहे. मला वाटतं सर्वच आई वडिलांनी आपल्या पाल्यांना ती ऐकवली असेल.

          गोष्टीचा सराव केल्यामुळे माझ्या अंतर्मनात तीच गोष्ट रात्रीपर्यंत राहिली होती. सकाळी उठताना मला आईने हलवून उठवले तर मी अजून उंदीरच असल्याप्रमाणे बडबडत उठलो , " ची ची करी , वरचे डोंगरी , मी खीर खाल्ली तर बुड गे घागरी . " 


©️ प्रवीण अशितोष कुबल ( 9881471684 )



खूप मज्जा आली सर

           डीएडला असताना मी दुकानात जायचे काही सोडले नव्हते. माझ्या अनेक मित्रांनी ते पाहिलेही असेल. तीन नंबर शाळेतील पंधरा दिवसांचे पाक्षिक सुरू असताना काही नवीन विद्यार्थी ओळखीचे झाले होते. त्यापैकी काही विद्यार्थ्यांनी मी सलूनात केसही कापतो ते बघितलेले होते. त्यातील काही विद्याथी माझ्याकडून आग्रहपूर्वक केस कापूनही गेल्याचे चांगलेच आठवतंय. त्यावेळी मला थोडे अवघडायला होई. पण काही क्षणानंतर भानावर येऊन पुन्हा मी माझ्या कर्तव्यावर ठाम राही.

          एकदा विद्यामंदिर कणकवलीचे राऊळसर आमच्या दुकानात केस कापण्यासाठी आले होते. मी दुकानात काम नसताना अभ्यास करीत असे. मी एस. एम. हायस्कुल कणकवली येथे शिक्षण घेतल्यामुळे त्यांचा आणि माझा शिक्षक - विद्यार्थी असा संबंध आला नव्हता. ते आमचे कस्टमर आहेत आणि भूगोल छान शिकवतात एवढेच मला त्यांच्याबद्दल समजले होते. त्यांनी माझ्या वह्या , पुस्तके घेतल्या आणि अक्षर बघितले. त्यांनी माझ्या पाठीवर प्रेमळ आश्वासक हात ठेवला , मला तो स्पर्श उबदार वाटला. ते त्या स्पर्शातून माझे जणू कौतुकच करत होते हे मला मुकपणेच समजत होते. मस्त पांढरे शुभ्र केस असलेले राऊळसर जणू चांदीचे व्यापारीच होते. पांढरे केस असल्यामुळे त्यांच्या विद्यार्थ्यांनीच त्यांना ही उपमा दिली होती असे मला माझ्या मोठ्या बहिणींकडून समजले. 

          राऊळसरांनी माझ्याकडे एक कटाक्ष टाकला. ते म्हणाले , " अरे प्रवीण , माझ्या भाचीचे दोन मुलगे आहेत. त्यांना घरी जाऊन शिकवशील का ?  तुला दरमहा मानधन दिले जाईल. " मी तयार झालो. संध्याकाळी दुकानातूनच मला त्यांना शिकवायला जायचे होते. पहिल्या दिवशी स्वतः राऊळसर मला त्या दोन्ही मुलांना भेटायला घेऊन गेले. एका मोठ्या घरात त्यांनी मला नेले होते. दोन्ही विद्यार्थी माझी वाटच पहात होते. हॉलमध्ये टेबलभोवती चार खुर्च्या लावलेल्या होत्या. बहुतेक ते डायनिंग टेबल असावे. दोन्ही मुले आपल्या इयत्तांची पुस्तके घेऊन आले. राऊळ सरांनी माझी ओळख करून दिली. ते म्हणाले , " मुलांनो , हे तुमचे नवीन सर आहेत. ते दररोज संध्याकाळी एक तास तुम्हाला शिकवायला येतील. ते स्वतः शिक्षक होण्यासाठी शिकत आहेत हे लक्षात ठेवा. " मुलांनी ते ऐकले व मानेनेच होकार दिला. पण माझ्याकडून शिकण्यासाठी ते आतुर झालेले दिसले. मी कधी एकदा त्यांच्याशी बोलतो असे त्यांना झाले होते. मुलांच्या आईने मला मस्त गरमागरम चहा आणून दिला. ती माऊली माझ्याशी गोड हसली आणि आत गेली. राऊळ सर देखील निघून गेले. माझा तास सुरू झाला. एक तासापेक्षा जास्त वेळ निघून गेला तरी मला आणि मुलांनाही समजले नाही. शेवटी त्या मुलांच्या आईनेच मला " सर , तुम्हाला घरी जायला उशीर होत असेल तर गेलात तरी चालेल असे सांगितले. " तेव्हा मी भानावर आलो. मी मुलांचे वाचन घेत होतो. त्यांची तयारी बघत होतो. मुलांशी अभ्यासविषयक गप्पा मारत होतो. त्यांना शाबासकी देत होतो. त्यांना प्रेमळ शब्दांनी अधिक अभ्यास करण्यासाठी प्रोत्साहन देत होतो. दोन्ही मुलगे होते. त्यांच्यामध्ये चार वर्षांचा फरक असावा. मी घरी निघण्यासाठी बाहेर पडलो होतो , छोटा शंकू धावतच माझ्या शर्टाला धरायला आला. म्हणाला , " सर , आज खूप मज्जा आली सर .... आम्हाला अभ्यास करतो आहोत असे वाटलेच नाही. उद्यापासून दररोज या सर. आम्हाला तुमच्याकडून शिकताना खूप आनंद झाला सर. " त्या छोट्या मुलाचे बोलणे मला भावले होते. मोठ्या मुलानेही छान स्मितहास्य केले आणि माझ्याबद्दल आदर दर्शविला. तो थोडा मोठा असल्यामुळे त्याने अशी उत्स्फूर्त प्रतिक्रिया दिली नसावी. 

          शिक्षक होण्यासाठीचे शिक्षण घेत असतानाच मला या दोन मुलांना सर्वात आधी शिकवण्याची संधी मिळाली हे मी माझे भाग्य समजतो. हे दोन्ही मुलगे आज अत्युच्च शिक्षण घेऊन आपला व्यवसाय करत आहेत. दोघेही सिव्हिल इंजिनियर होऊन एम. बी. ए. झाले आहेत. यातील मोठा मुलगा आज कणकवली नगर पंचायतीचे नगरसेवक आणि मोठे बिल्डर आहेत त्यांचे नाव सुशांत नाईक आणि छोटा मुलगा संकेत नाईक जो आता बांधकाम व्यवसायात अग्रेसर आहे. मी त्यांना दोन वर्षेच शिकवले. त्यानंतर नोकरी मिळाल्याने मला त्यांच्याकडे जाणे जमले नाही. त्यांची आता भेट झाली तरी मला त्यांच्यासोबतचा पहिला दिवस आठवतो आणि छोट्या शंकूने म्हटलेलं ते वाक्य आठवते , " खूप मज्जा आली सर " . आज शिकवल्यानंतर " खूप मज्जा आली सर " असे म्हणणारे विद्यार्थी भेटले तर तो माझ्या जीवनातील अविस्मरणीय क्षण असेल. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबलसर ( 9881471684 )



भ्याडसा

           कोडी सोडवणे हा आमचा लहानपणीचा आवडता छंद होता. अर्थात मोठेपणी सुद्धा हा आमचा छंद आहेच. पण तेव्हा सर्व भावंडे मिळून विचार करून कोडी किंवा उखाणी सोडवण्यातली मज्जा काही औरच होती. आम्ही पुढारी किंवा लोकसत्ता पेपर घेत असू. त्यात दरदिवशी कोडी येत असत. आम्हाला शब्दकोडी सोडवण्याचा छंद म्हणण्यापेक्षा नादच लागला म्हणा ना !! शब्दकोडी सोडवून आमच्या शब्दसंपत्तीत भर पडत होती. 

          आमच्या सलूनात येणारे कस्टमर त्यातील शब्दकोडी अर्धवट सोडवून ठेवीत. ती नंतर सोडवून पूर्ण करणे अवघड होत असे. कारण त्यांना न येणारे शब्द शोधून काढावे लागत. माझे बाबा , माझ्या मोठ्या दोन्ही बहिणी शब्दकोडी सोडवण्यात पटाईत होती. त्यांच्यामुळेच मलाही ती चांगली सवय लागली. आमच्यात त्यामुळे चढाओढ लागे. ज्यांना लवकरात लवकर शब्द आठवे त्यांना त्याचे श्रेय मिळे. मी ते श्रेय मिळण्यासाठी खूप प्रयत्न करीत असे. संपूर्ण कोडे परिपूर्ण सोडवणे काही सोपे काम नसते. त्यात ते जम्बो कोडे असले तर खूपच वेळ लागे. काही शब्दकोड्यांमध्ये पुन्हा पुन्हा तेच तेच शब्द येत त्यामुळेही नवनवीन शब्दांची भर आमच्या ज्ञानात पडत राहिली. दुसऱ्या दिवशी शब्दकोड्याचे उत्तर आले की ते पडताळून पाहण्याचे कामही आनंद देऊन जाई. पूर्ण बरोबर शब्दकोड्यासाठी आपणच आपल्याला पाठीवर शाबासकी देत असू. आपण आपली स्वयंमूल्यमापन चाचणी घेत होतो हे त्यावेळी आम्हाला समजलेही नव्हते. 

          एकदा अशीच शब्दकोडी सोडवत बसलो होतो. सुट्टी असल्यामुळे घरात होतो. सगळी भावंडे त्यात आपला सहभाग दर्शवित होती. मी लिहीत होतो. मी लिहीत असलो तरी मोठ्याने वाचून सर्वांना विचारून फक्त लिहिण्याचे काम करत होतो. मी माझ्या मनाने कमीच शब्द लिहिले होते. शब्दसमूह मोठ्याने वाचण्याचे माझे काम सुरू होते. वाचल्यानंतर माझी मोठी ताईच पटकन उत्तर देत होती. माझी आईसुद्धा अधूनमधून त्यात भाग घेण्याचा प्रयत्न करत होती. ती घरात काम करता करता जेवढे ऐकत होती , त्यांची उत्तरे आपल्या परीने मनात ठरवत होती. आम्ही तिला त्यात सहभागी करून घेत होतो याचा तिला आनंदच होता. ती फक्त सातवी शिकलेली होती. आम्ही तिच्यापेक्षा जास्त शिकत होतो , म्हणून आमचा सर्वांचा तिला अभिमानच वाटत होता. ती आम्हाला तिच्यापेक्षा हुशार समजत असे. तिला मोठ्या टाईपच्या अक्षरांची गोष्टीची पुस्तके वाचनाचा छंद होता. पूर्वी कडधान्य कागदात बांधून मिळत असे. किराणा सामान आणल्यानंतर ज्या कागदातून सामान बांधून आणलेले असे , ते सर्व कागद ती वाचून काढीत असे. कधीचे जुने कागद किंवा रद्दी असे ती , पण ती वाचून तिला खूप समाधान मिळे. 

          चार अक्षरी एक शब्द सापडत नव्हता. एका जंगली झुडूप असलेल्या फळाचे नाव होते. ते आठवण्याचा आम्ही खूप प्रयत्न केला. आमचा हा शोध आईपर्यंतही पोचला होता. आईने तिथूनच मोठ्याने उत्तर दिले होते. ती म्हणाली , " भ्या-ड-सा " . तिने हे फळ मालवणी बोलीमध्ये सांगितले होते. भेडसा नावाचे एक करवंदासारखे दिसणारे फळ आहे. तिने आम्हाला त्या फळाविषयी अचूक माहिती सांगण्याचा प्रयत्न केला. आम्हाला चार अक्षरी शब्द सापडला होता , " क र वं द " असे त्याचे खरे आणि बरोबर उत्तर होते. पण आईने भ्याडसा हे नवीन फळाचे नाव उच्चारताना एक वेगळ्याच प्रकारचा उच्चार केला होता. त्यानंतर पुन्हा कधीही शब्दकोडी सोडवताना आम्ही तिला ' भ्याडसा ' असे म्हणून आठवण करून देत असू. ती सुद्धा हा शब्द ऐकून जी हसे ते हसणे निखळ होते. अशाच प्रकारच्या अनेक गमतीजमती आम्ही सगळे एकत्र जेवताना होत असत. 

          कोणत्याही शब्दकोड्यात ' भ्याडसा ' हा शब्द कधी आला असेल किंवा येईल याबद्दल मला माहीत नाही , पण आम्हा सर्व भावंडांच्या आयुष्याचे शब्दकोडे या शब्दाने सुरू होते हे तितकेच खरे आहे. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबलसर ( 9881471684 )



पाटकरांचा चहा

      कणकवली ढालकाठीच्या शेजारी आमचे दुकान असतानाची गोष्ट. तसे आम्ही त्याच परिसरात विविध ठिकाणी फिरलो. तिथून खूप लांब दुकान घेणे आमच्याही जीवावर आले असते. कारण आमची ओळखीची माणसे या परिसरातच जास्त होती. कणकवली कॉलेज , विद्यामंदिर , तीन नंबर शाळा , बाजारपेठ , भालचंद्र महाराज आश्रम ही महत्त्वाची ठिकाणे आमच्यापासून जवळ असलेली आम्हाला आवडत होती. या सर्वांशीच आमचे जिव्हाळ्याचे नाते जुळले होते. 

          आमच्या दुकानशेजारी एक चहाचे दुकान होते. हॉटेल असले तरी तिथे चहा सतत मिळे. भजी क्वचितच मिळे. हे चहाचे दुकान पाटकरांचे होते. सुरेश पाटकर नावाचे हे गृहस्थ आमच्या दुकानात सतत बसलेले असत. पेपर वाचणे हा त्यांचा आवडता छंद होता. ते संपूर्ण पेपर वाचून काढत. अग्रलेख वाचून त्यावर चर्चा देखील करत. त्यांचे सामान्यज्ञान वर्तमानपत्रातील दैनंदिन लेख वाचून वाढलेले होते. पेपर वाचता वाचता ' पाटकर , दोन चहा पाठवा. ' असा आवाजही ते ऐकत आणि लगेच चहा गरम करून त्यांना चहा नेऊन देत. पुन्हा आमच्या दुकानात येऊन उर्वरित पेपर वाचून पूर्ण करत. असे त्यांचे रोज चाले. आमच्या दुकानात जास्त गिऱ्हाईके असली तर ते स्वतःच्या हॉटेलमध्ये जाऊन पेपर वाचत. पेपर वाचून संपला की आमचा पेपर आणून देत. पेपरात एखादी बातमी त्यांनी वाचायची राहिली असे होणे शक्यच नसे. कारण आमच्या बाबांनी एखादी बातमी पाटकरांना विचारली तर ते पान नंबरासह बातमी सविस्तर सांगत असत. 

          त्यांचा पोशाख अगदी साधा असे. पांढरा लेंगा आणि पांढरी सँडो बनियन. सँडो म्हणजे बिनबाह्यांची. सतत तोच वेष असल्याने ते दररोज तसेच दिसत जसे काल दिसले होते. दाढी वाढली तर ते स्वतः करत. केस मात्र आमच्या दुकानात कापत. पांढरा शर्ट आणि पांढरा लेंगा घातलेले पाटकरकाका सुंदर दिसत. पण असा वेष घातलेले पाटकरकाका दुर्मिळ होते. 

          त्यांच्या चहाची चव लाजबाब होती. आमच्या घरचा चहा आणि त्यांचा चहा यात खूपच फरक जाणवे. त्यांचा चहा आमच्यासाठी कायमच अमृततुल्य असाच होता. आज जर त्यांचे हॉटेल असते, तर आम्ही तो अमृततुल्य चहा त्यांच्याकडेच जाऊन घेतला असता. ते कोरा चहा करून ठेवत. चहाच्या किटलीत तो भरून ठेवत. मोठ्या पातेल्यात गरम पाणी करून ठेऊन त्यावर ही चहाची किटली ठेऊन देत. कधीही चहा द्यायचा असला की दोन चमचे दूध घालून तो कोरा चहा अमृततुल्य बनवत. चहाच्या ग्लासमध्ये ओतताना ते बरोबर मापात ओतत. आम्ही त्यांच्याकडून तीन ते चार वेळा तरी चहा घेत असू. त्यावेळी 50 पैशांचा चहा मिळे. कधी कधी आमची काही गिऱ्हाईके आम्हाला त्यांच्याकडचा चहा देत. आम्ही बाकी कसले नसलो तरी चहाचे शौकीन जास्त होतो. आणि पाटकरांच्या हातचा चहा मिळणार तर मग सोडतच नसू. आई दुकानात चपाती आणि उसळ पाठवून देत असे. आम्ही कधीतरी चहातून चपाती खात असू. एकच चहा मागवला असला तर तो तिघांमध्येही वाटला जाई. बाबांनी प्यायलेल्या चहाच्या ग्लासमधून आम्ही भावंडे दोन दोन झुरके घेऊ. 

          आज पाटकरकाका नाहीत , त्यांचे हॉटेल नाही , त्यांचा अमृततुल्य चहा नाही. पण त्यांच्यासोबत घालवलेल्या चहाच्या आठवणी नुकत्याच आले घालून उकळलेल्या गरमागरम चहासारख्या अजूनही तशाच आहेत. 


 ©️ प्रवीण अशितोष कुबलसर ( 9881471684 )




इतकी कल्पना नव्हती

           इतकी कल्पना नव्हती

        काही व्यक्तींमध्ये अचानक बदल घडतात. काही बदल वयानुसार घडतात. प्रसंग आल्यानंतर जाणीवपूर्वक बदल घडवावे लागतात. या सर्व गोष्टींची कल्पना यायला वेळ लागतो. काही काळ थांबून , वाट बघून घडलेले बदल स्वीकारावे लागतात. कामातील बदल म्हणजे आपण विश्रांती म्हणतो. हे बदल व्यक्तिपरत्वे भिन्न असू शकतात. आमूलाग्र बदल घडण्यासाठी तेवढेच परिश्रम घ्यावे लागतात. परिश्रम कमी असताना मोठ्या बदलाची अपेक्षा करणे चुकीचे असते. पण बदल हा जीवन जगण्यासाठी एक आवश्यक गोष्ट असे म्हणायला हरकत नाही. 

          आमच्या डीएडच्या वर्गात एकूण तीन कल्पना असतील याची आम्हाला कल्पनाच नव्हती. समजले तेव्हा कल्पना आली. या तीन कल्पना म्हणजे कल्पना मलये, कल्पना धुत्रे आणि कल्पना मुसळे. तिन्ही कल्पनांचे स्वभाव आगळे आणि वेगळेच होते. एक कल्पना थोडी भित्री होती. दोन कल्पना धीट होत्या. तिन्ही एकमेकींच्या मैत्रिणी होत्या. एकाच माध्यमिक शाळेत एकत्र शिकलेल्या आणि हुशार होत्या. पुन्हा एकदा दोन वर्षासाठी एकत्र आल्यानंतर त्या तिघींनाही जो आनंद झाला असेल त्याचे शब्दात वर्णन करणे कठीण आहे. तिन्ही तुफान बोलक्या. एकीचे बोलणं पूर्ण व्हायच्या आत दुसरी बोलत असे , तिसरी दोघांचेही बोलणं खोडून काढण्यात पटाईत. दोन वर्षे एकत्र शिकताना त्यांच्याकडूनही आम्हाला बरेच शिकता आले. तिन्ही कल्पना आज उत्कृष्ट उपक्रमशील शिक्षिका आहेत. 

          अध्यापक महाविद्यालयातील ती दोन वर्षे या तिन्ही कल्पनांनी चांगल्या प्रकारे गाजवली. कार्यानुभव , संगीत , नृत्य , शिवणकाम हे त्यांचे आवडते विषय. आम्हाला कोणतीही मदत लागली तर या त्रयींची मदत मिळणार हे नक्की ठरलेलं असे. भरतकाम , विणकाम यांनीच आम्हाला शिकवले. कधी कधी तयार करूनच दिले. पाठाच्या सादरीकरणात शैक्षणिक साहित्य देण्यात त्यांनी कधीही नकार दिला नाही. अगदी बहिणींप्रमाणे साथ दिली. या कल्पनांनी जशी साथ दिली तशी इतर मैत्रिणींनीही दिली. 

          आज कल्पना मलये एक उत्तम साहित्यिक झाली आहे. ती एक लेखिका आणि कवयित्रीही आहे. तिच्यातले हे गुण आम्ही बघितले नव्हते. ती एक उत्तम वक्ता सुद्धा आहे. या साहित्यिक कल्पनेची आम्हाला कल्पना नव्हती. ती आज आपले मत परखडपणे मांडताना दिसते. पूर्वी पाठ घेताना ती घाबरताना आम्ही प्रत्यक्ष बघितले आहे. आज तिच्या बोलण्याने समोरचाच घाबरून जाऊ शकतो इतका आत्मविश्वास तिच्यात आला आहे हे विशेष सांगावेसे वाटते. तिला दिलेल्या कोणत्याही विषयावर ती मुद्देसूद लिहू शकते. तिच्या जीवनात आलेल्या संकटांशी तिने हसत हसत सामना केला आहे. 

          दुसरी कल्पना म्हणजे कल्पना धुत्रे. हिचा स्वभाव पहिल्यापासूनच प्रेमळ. ती आता आमच्या किर्लोस आंबवणे शाळेत शिक्षिका आहे. पालकांना आपलेसे करण्याची तिची भाषाशैली घेण्यासारखी आहे. पूर्वी ती एवढी मनुष्यवेल्हाळ नव्हती. वाटेने जाता जाता शेतकरी ग्रामस्थांबरोबर संवाद करत जाणारी वेगळी कल्पना आम्ही पूर्वी पाहिली नव्हती. 

          तिसरी कल्पना म्हणजे कल्पना मुसळे. 1 ली ते 7 वी पर्यंत माझ्याच वर्गात असलेली कल्पना , शिक्षिका होईल याची आम्हाला कल्पनाच नव्हती. एकदम साधी, सरळ, नाकासमोर चालणारी मुलगी. आमच्या दुकानापासून तिचे घर अगदीच जवळ. तिचे बाबा , आई , भाऊ यांच्यासोबत आमचे संबंध चांगले होते. आज ही कल्पना आपल्या विद्यार्थ्यांना शिकवताना जी तल्लीन होऊन शिकवते , ती घाबरट कल्पना आज धीट झालेली आम्हाला पहावयास मिळते आहे. 

          अशा या तिन्ही कल्पना इतक्या प्रभावी होतील अशी कल्पना त्या तिन्ही कल्पनांनीही केली नसेल कदाचित. पण आज तिन्ही कल्पना शैक्षणिक क्षेत्रात नाव कमावून आहेत , आपल्या परीने विविध उपक्रम राबवून विद्यार्थी घडवित आहेत. त्यांच्या या अभूतपूर्व कार्याला सर्वांचेच सलाम असायला हवेत. ' दिव्यत्वाची जेथ प्रचिती , तेथे कर माझे जुळती '. 

💖 भालचंद्र महाराजांच्या मठामध्ये एक अविस्मरणीय सायंकाळ 💖

 💖 भालचंद्र महाराजांच्या मठामध्ये एक अविस्मरणीय सायंकाळ 💖           कणकवली येथील भालचंद्र महाराजांच्या मठामध्ये कीर्तन महोत्सवाच्या निमित्...