🔴 आप्पासाहेब पटवर्धन: कोकणचे गांधी - गोपुरीतील एका क्षणाची भेट

 🔴 आप्पासाहेब पटवर्धन: कोकणचे गांधी - गोपुरीतील एका क्षणाची भेट

          कणकवलीतील 'गोपुरी आश्रम' ही केवळ एक जागा नाही, तर परमपूज्य आप्पासाहेब पटवर्धन यांच्या त्याग आणि कार्याची साक्षीदार आहे. त्यांना 'कोकणचे गांधी' म्हणून ओळखले जाते आणि ते अगदी सार्थ आहे. त्यांच्या या आश्रमात अनेकदा जाण्याचा योग मला लाभला आहे. पूर्वी येथे गाई-गुरे आनंदाने चरत असत आणि म्हणूनच या पवित्र भूमीला 'गोपुरी' हे नाव पडले असावे, असे मला वाटते. आप्पासाहेबांनी सुरू केलेले अनेक लोककल्याणकारी उपक्रम आजही गोपुरीमध्ये पाहायला मिळतात.

          आज मी याच गोपुरीमध्ये एका शांत आणि शीतल अशा चिकूच्या झाडाखाली बसून हा लेख लिहित आहे. मुंबई-गोवा महामार्गावर वसलेली ही गोपुरी नगरी अनेकांनी केवळ पुस्तकांमध्ये वाचली असेल. पण ज्या भूमीत प्रत्यक्ष 'आप्पा' राहिले, त्या पवित्र स्थळी काही क्षण घालवल्यास आणि त्यांच्या निष्पाप प्रतिमेकडे टक लावून पाहिल्यास, 'कोकणचे गांधी' आप्पासाहेब तुमच्याशी नक्कीच संवाद साधतील, असा अनुभव येतो. निसर्गाची ओढ असणारा प्रत्येक संवेदनशील माणूस या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक स्थळासमोर नतमस्तक झाल्याशिवाय राहणार नाही.

          आप्पासाहेबांचा जन्म ४ नोव्हेंबर १८९४ रोजी झाला आणि त्यांचे देहावसान १० मार्च १९७१ रोजी झाले. त्यांच्या पुण्यस्मरणार्थ २२ मार्च १९७१ रोजी त्यांच्या निवासस्थानाच्या प्रवेशद्वाराजवळ वृक्षारोपण करण्यात आले होते. त्यानिमित्त उभारलेल्या स्मृतिफलकावर एक मार्मिक संदेश कोरलेला आहे: 'परि अवशेष तनुचे सारे, गाडावे तरुतळी, एकची इच्छा नच फेकावे पवित्र गंगाजळी'. त्यावेळी दिलेला हा उदात्त विचार आजही अनेकांना पूर्णपणे समजलेला दिसत नाही, याची खंत वाटते.

          आज योगायोगाने, मी माझ्या दुचाकीच्या दुरुस्तीसाठी जवळच्या शोरूममध्ये आलो होतो. ती दुरुस्त व्हायला बराच वेळ लागणार होता. वेळेचा सदुपयोग व्हावा आणि आप्पांच्या पवित्र भूमीत थोडा विसावा मिळावा म्हणून मी इथे आलो आणि या विचारांची लेखणीतून निर्मिती झाली.

लेखन: प्रवीण अशितोष कुबल